Вялікае дзякуй

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Разбудзілася я на досвітку, — расказвае Люба Гаўрылюк, — і якоесь прадчуванне авалодала мною. Думала на гару лезці, бо нейкі трэск было чуваць, святло запаліла. Забрахаў сабака. Прыбег сусед і сказаў, што наша хата гарыць. Века на гару ён адкрыў, злапала паветра і давай агонь клубаваць. Ветру не было і хата гарэла як свечка.

Ад чаго загарэлася — мы і сёння не ведаем. Комін на двух дылях стаяў, пацукі, якіх поўна было, бо да хаты быў прыбудаваны хлеў, гняздо там мелі, у якое мо іскра дасталася...

Найхутчэй прыехалі заблудаўскія пажарнікі, хаця яны і далёка ад сябе жывуць; не мінула паўгадзіны, як прыехалі. А ў Беласток не маглі дазваніцца...

І невядома, што забіраць. Скрынкі вынесла пад плот на снег. Суседзі прыбеглі і маразілку вырвалі. І газавы балон з пліткай вынеслі. Свінню з парасятамі людзі з хлява ў гараж выкінулі. Мужчыны мэблю павыносілі, а бабы шматы. І торбу з дакументамі вынеслі.

Шыфер на нашай хаце стаў страляць, аж кускі ад яго да трэцяга суседа несла. І бляху над акном стала круціць. І ў суседа шыфер стаў паднімацца. Гара наша згарэла і першая столь, і вугал у хаце выгарэў. І хлеў да хаты прыстаўлены... У хляве цюкі ляжалі, збожжа намокла. Спярша збожжа замерзла, а як адлігла — паплеснела і давялося выкінуць.

Спачатку, у той самы дзень, як пажар быў, хату фольгай прыкрылі і накрылі трыма фурамі саломы. І грэлі цэнтральнае ацяпленне, каб не даць вадзе замерзнуць. А мы сталі жыць у летняй кухні. Найважнейшае, што самі жывымі асталіся. А калі б пажар уначы ўспыхнуў...

Згарэла ўсё, што на гарэ было. Сем штук вышываных кажухоў бацькоў і Алі, і душагрэйкі. Гвязда саракагадовая згарэла, якую мой тата быў зрабіў, а мы яе аднавілі. Аліна батлейка, і баян стобасавы, і даўнейшыя навалачкі на падушкі, і новыя вышыванкі, і многа строяў беластоцкага калектыву, што на гарэ былі.

Бачыць пажар і чуць пра яго гэта нічога. Але перажыць!.. Мне халестэрын падскочыў на трыста, а раней не было.

Людзі многа памаглі. Суседзі з Козлікаў і суседніх вёсак. І калектыў з Козлікаў, і беластоцкі калектыў, і беларускае таварыства, і „Ніва”. І беларускі ліцэй у Бельску, і бацюшка Сасна. Адзін сусед з вёскі дзвесце злотаў даў, і нават з Сідры адзін пан сто злотаў прыслаў. Пры такой бядзе то кожная залатоўка дарагая. А мы акурат хаты не застрахавалі, бо на лячэнне трэба было збіраць.

Піваварня „Дайліды” многа дала — на латы хапіла. І людзі матэрыял далі. Тартак у Козліках парэзаў драўніну на кроквы і латы і ні граша не ўзяў. Цэлы год адбудоўвалі хату, па 6-8 мужчын у дзень працавала. Мае браты Мікалай і Ян сталярскія і будаўнічыя работы зрабілі, а мужавай сястры зяці выканалі электраабсталяванне. Бо калі б прыйшлося плаціць, то не ведаю...

Сцены мылі, замалёўвалі. Казалі, што чуць будзе гарам, але не — удалося. Летам вокны адчынялі — каб ветрала.

Усіх, што дапамагалі, падала ў царкву, каб бацюшка маліўся за іх.

* * *

Спадарства Гаўрылюкоў наведаў я больш за год ад трагедыі. Сёння няма ўжо вонкавай пазнакі ад пажару. Але боль астаўся, бо страчана шмат каштоўнасцей, якія вырабілі працавітыя рукі Любы Гаўрылюк. Шырокай грамадскасці яна галоўным чынам вядомая са сцэнаў, на якіх адбываліся беларускія фальклорныя мерапрыемствы; яе рукадзелле вядомае крыху менш. І сёння спадарыня Люба Гаўрылюк намагаецца аднавіць тыя каштоўнасці, якія каварна забраў агонь. Упрыгожаныя ажурам ручнікі, напісаныя каляровымі ніткамі карціны на навалачках — усё гэта патрабуе аграмаднай карпатлівай працы: абдумаць узор: а пасля тысячамі дакладна разлічаных штрыхоў іголкай ці кручком выявіць яго. Колькі часу спатрэбіцца на ўсё гэта! А яшчэ ж і рэпетыцыі, і хатняе гаспадыняванне... І калі хто якую справу ў Козліках мае, дык кіруецца першачаргова да Любы Гаўрылюк. А яна ўсё маладая духам, дзелавая.

Незвычайная жанчына! Яна нястомна, быццам тая працавітая пчолка, спадчынныя каштоўнасці палівае мёдам на нашы душы. Вялікае ёй дзякуй! І ўсім тым, хто спагадлівым сэрцам адгукнуўся на яе бяду, таксама — ВЯЛІКАЕ ДЗЯКУЙ!