Ніва № 17 (2450), 27 красавіка 2003 г.

Адыход рупліўца

Ян МАКСІМЮК

14 красавіка 2003 г. у ЗША памерла Зора Кіпель (дзявочае прозвішча: Савёнак). Святой памяці Зора Кіпель нарадзілася ў 1927 г. у Мінску, дзе пад нямецкай акупацыяй закончыла пачатковую школу і вучылася ў Беларускай настаўніцкай семінарыі. У 1944 г., як дзесяткі тысяч іншых беларусаў, якія не хацелі зноў апынуцца пад саветамі, яна пакінула Беларусь і пераехала у Нямеччыну. У 1948 г. закончыла Беларускую гімназію ў Баварыі, а ў 1955 годзе атрымала дыплом магістра хіміі на Лювенскім універсітэце ў Бельгіі. У тым самым годзе эмігравала ў ЗША, дзе неўзабаве пабралася шлюбам з Вітаўтам Кіпелем, сябрам з Беларускай гімназіі і Лювенскага універсітэта. У іх нарадзілася двое дзяцей: Юрка і Алеся.

У 1966 г., пасля заканчэння бібліятэчнага факультэта Ратгерскага універсітэта ў штаце Нью-Джэрсі, дзе Зора і Вітаўт Кіпелі пасяліліся, яна стала працаваць у Нью-йоркскай публічнай бібліятэцы. У 1982 годзе стала намеснікам славянскага аддзела бібліятэкі, у 1991 г. выйшла на пенсію. У міжчасе закончыла факультэт параўнаўчай літаратуры Ратгерскага універсітэта, чаго непасрэдным вынікам была публікацыя ейнага ангельскага перакладу старабеларускай версіі „Аповесці аб Трышчане”. Разам са сваім мужам Зора Кіпель сталася асноўнай інтэлектуальнай апорай беларускай дыяспары ў Амерыцы і ўвогуле ў свеце. Была аўтарам і рэдактарам шматлікіх артыкулаў і шэрагу кніжак, з якіх варта згадаць хоць тры: „Даведнік пра этнічныя групы штату Нью Джэрзі”, „Бібліяграфія Янкі Купалы й Якуба Коласа на Захадзе” і „Byelorussian Statehood” (дзве апошнія ў супрацоўніцтве з мужам).

Я меў шчасце і гонар пазнаёміцца са спадарыняй Зорай асабіста, у 1991 годзе, калі ў ЗША збіраў матэрыялы і рыхтаваў кніжку пра Беларускую гімназію ў Баварыі. Як шмат іншых, хто яе ведаў асабіста, я быў глыбока ўражаны ейнай вялікай эрудыцыяй і зычлівасцю да людзей і свету. Спадарыня Зора выпраменьвала такую асаблівую далікатнасць і абыходлівасць у адносінах з іншымі, якую сёння сустракаецца надзвычай рэдка. Для мяне ейная смерць абазначае не толькі адыход вялікага рупліўца беларускай культуры і навукі, але адначасова і канец пэўнай эпохі ў летапісе беларускай эміграцыі, якая падалася на чужыну са спадзевам хутка вярнуцца назад на Бацькаўшчыну, але засталася там, за акіянам, назаўжды. Светлая памяць Вам, спадарыня Зора.