Сучаснасць і перспектывы ЕС

Аляксандр МАКСІМЮК

Чым бліжэй да моманту ўступлення Польшчы ў ЕС, тым больш увагі адводзіцца жорсткаму эканамічнаму рахунку гэтага кроку. І адбываецца тое на ўсіх узроўнях, таксама і сярод інтэлектуальных элітаў. Вось і ў час выступу К. Бабінскага — ураджэнца Вялікабрытаніі, супрацоўніка „Financial Times”, які ў Польшчу перабраўся ў 70-я гады — перад беларускімі гасцямі канферэнцыі гучалі перш за ўсё эканамічныя аспекты (сярод беларускіх удзельнікаў канферэнцыі былі, між іншым, чацвёра рэпрэсаваных арганізатараў „Маршу за лепшае жыццё” 12 сакавіка ў Мінску — Зміцер Бандарэнка, Людміла Гразнова, Леанід Малахаў і Андрэй Саннікаў). Ніхто і не прабаваў заікнуцца, што запрашэнне ў Еўрасаюз — адзнака дасягнення краінай палітычнай стабільнасці, дэмакратыі, уступлення на шлях у дабрабыт, адзнака прыналежнасці да заходняга круга культуры і традыцыі — перш за ўсё палітычнай. Ну бо і як тут узважаць гэтыя светлыя каштоўнасці, калі пасля ўваходу Польшчы ў ЕС, па словах К. Бабінскага, заходняга дабрабыту наступным краінам можа ўжо і не хапіць. Еўрасаюз узнік у час халоднай вайны як цывільнае заплечча НАТА. Была гэта, між іншым, і арганізацыйная формула дазбраення пасляваеннай Нямеччыны і накіравання ейнай актыўнасці супраць саветаў, а не Францыі. Цяпер Еўрасаюзу трэба знайсціся ў новых умовах. ЕС — арганізацыя, у якой няма ні свайго войска, ні паліцыі, кіруюць ім чыноўнікі. Гэта, паводле К. Бабінскага, яшчэ не мафія, але сапраўднае павуцінне. Недахоп добрых чыноўнікаў — галоўная загана Польшчы на парозе Еўрасаюза. Уваход у ЕС Партугаліі, Іспаніі і Грэцыі быў мерай, якою Еўропа засцерагалася ад паўтору дыктатураў у гэтых краінах. Пра тое ж, на думку К. Бабінскага, ідзе і ў выпадку Польшчы.

Уваход у ЕС дзесяці новых краін — сапраўдны выклік. Новыя члены больш праамерыканскія, чым праеўрапейскія — узнікае тут пытанне новага характару Еўрасаюза. На думку польскага выступоўца, ЕС павінен быць не столькі геаграфічнай арганізацыяй, колькі агульнай формулай дасягнення міру, дабрабыту і прагрэсу. Паводле К. Бабінскага, Польшча на добрай дарозе прайграць свой еўрасаюзны рэферэндум — прыхільнікі ЕС вераць у свой выйгрыш, бо на гэта паказваюць апытанні грамадскай думкі, але людзі не кажуць у іх праўды. Затое праціўнікі згодна выстраіліся ў шыхты і вельмі моцна працуюць на „не”.

У дыскусіі Валянціна Трыгубовіч пажартавала, што Беларусь можа дапамагчы Польшчы выйграць рэферэндум — прысылаючы сюды на час рэферэндуму Лідзію Ярмошыну (старшыню Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі).

У ходзе канферэнцыі былі яшчэ заслуханы даклады Кастуся і Аляксея Хадыкаў, Пятра Садоўскага (першага пасла Беларусі ў Нямеччыне), Альжбеты Смулковай (першай пасол Польшчы ў Беларусі), Андрэя Саннікава, Валянціна Голубева, Тобіяса Кнубена (дырэктара Інстытута нямецкіх даследаванняў Еўрапейскага гуманітарнага універсітэта ў Мінску). Даклады датычылі адносін Беларусі з суседзямі, беларускага менталітэту і беларускага погляду на Еўрасаюз і НАТА.

Праеўрапейскія рысы беларускага менталітэту, паводле дакладчыкаў, праяўляліся ўжо з сярэдніх вякоў (для мяне прагучала тое, быццам пасля гадоў даказвання адзінства з Руссю, беларусы гвалтам сталі даказваць адзінства з Еўропай). Гэты момант і пакрытыкавала Людміла Гразнова ў ходзе дыскусіі. На яе думку, не трэба тут заглыбляцца ў сівую мінуўшчыну, а ўсе пытанні асэнсоўваць з пункту погляду блізкай постсавецкай гісторыі. Грэкі, якія маюць за сабой вялікую традыцыю дэмакратыі, у апошнім стагоддзі зусім не былі ўзорам паводзін. Немцы ж — адзін народ — на працягу двух дзесяцігоддзяў прадэманстраваў два адрозныя менталітэты. А ўрэшце ж чалавеку з еўрапейскім менталітэтам дастаткова два разы паслухаць беларускага прэзідэнта, каб на яго не галасаваць.

Тобіяс Кнубен прадставіў удзельнікам выдадзеную ў 10-годдзе нямецка-беларускіх дыпламатычных зносін кнігу (нямецкае прадстаўніцтва ў адроджанай Беларусі адкрылася ў Мінску ў 1992 г.). Сказаў, што Нямеччына адчувае асаблівую адказнасць за краіну, якая была знішчана нямецкімі рукамі. На яго думку, Беларусь павінна больш адкрыта карыстацца тою дапамогай, якую ахвяроўваюць цяперашнія ўрады Нямеччыны. Гучная справа Драздоў, у выніку якой усе паслы пакінулі Беларусь, была палагоджана ў 1999 г., але паміж Беларуссю і Еўрасаюзам засталася прорва. На думку былога пасла ў Нямеччыне, П. Садоўскага, Беларусі і яе элітам трэба было б мацней вывучаць нямецкую паліталогію, яе парламентарызм, а не карміцца ўсё расійскай паліталогіяй і расійскім светабачаннем. У нас вельмі шмат зроблена, — сказаў П. Садоўскі, — але вянчальнага галаўнога ўбору ўсё не хапае.