Ад удзячнага слугі

Мікола ВАЎРАНЮК

У нас на Беласточчыне адна групка дзеячаў зможа наладзіць дзень спеваў на мясцовых гаворках (...), другая — выдаваць часопісы, трэцяя — займацца літаратурнай творчасцю, але без дзяржаўнай фінансавай падтрымкі ўсё гэта памерла б не выдаўшы нават стогну. Шкада робіцца польскіх чыноўнікаў, якія сілком трымаюць пры жыцці непатрэбнага нікому нябожчыка, надуваючы яго грашамі, павялічваючы і так бяздонную дзіру ў бюджэце краіны. Усё дзеля таго, каб адчуць сябе лепшымі?

Толькі як яны знайшлі нас — неўдалот, адвечных слуг, прыстасаванцаў? Чаму яны конча нам сунуць тыя пахучыя друкарскай фарбай залатоўкі? Сваё самаадчуванне маглі б палепшыць успамагаючы сірот, інвалідаў, бяздомных або кульгавыя польскія спартыўныя клубы. Увесь народ быў бы ўдзячны, а не адно групка „нашых”, якую ледзь удалося сфармаваць, каб запоўніць усе тыя нівы з часопісамі, радыё і тэлеперадачы, фольк і рок-гурты, школы з навучаннем беларускай мовы і кафедры беларусістыкі. Шырока па-за Беласточчынай вядомая ж гісторыя — дакацілася была ажно ў Парыж да святой памяці Ежы Гедройца, — як то ўлады Універсітэта ў Беластоку стваралі Кафедру беларускай культуры. Пісалі праекты, слалі лісты, выдавалі беларускія гістарычныя сшыткі. Шматгадовая планавая дзейнасць у рэшце рэшт прынесла плён: выгадавалі Яўгена Мірановіча.

Памятаем таксама дабрадзеяў, якія ў 80-я гады мінулага стагоддзя вылаўлівалі нашых хлопцаў па розных вышэйшых школах і заганялі іх у Беларускае аб’яднанне студэнтаў. Іншыя ў 90-х выдавалі „Часопіс”, каб з’явіўся ў нас Юрка Хмялеўскі з калегамі. На маё шчасце, хтось у далёкай Варшаве падумаў і пра Ваўранюка, адчыняючы у Беластоку асяродак тэлевізіі.

Вось якія мы дзеячы і героі! Аж свету Божага шкада, што мы паскудзім яго сваёй прысутнасцю. Мы — брыдкае выключэнне ў наваколлі прыгожых, згодных, міралюбівых, працавітых народаў. Нашы суседзі не сварацца, выбіраюць спасярод сябе найбольш вартасных правадыроў і пад іхнім бацькоўскім вокам будуюць светлую сваю будучыню.

Да гэтай пары была ў нас хоць вера ў тое, што калісьці жылі на свеце і беларусы, якія хацелі, каб у іх было ўсё па-людску, як у суседзяў. Але на табе, Яўген Мірановіч і на іх знайшоў у прапахлых пылам і мышынымі бобікамі архівах кампрамат. Аказваецца, легендарныя партызаны Хмара і Скамарох ніякія не атаманы на чале многатысячнай арміі, а ўсяго няўдалыя гульцы ў карты, якія ўбачыўшы, што ў іх калодах адны дзевяткі, паспрабавалі прадаць іх даражэй, чым яны былі вартыя. Блеф не ўдаўся. Шкада. Яшчэ больш шкада разбуранага Мірановічам міфа. Пасля такога ўдару зноў уздымаецца адвечнае на Русі пытанне: „Як жыць?”

За адказам далёка не трэба ісці. Народная мудрасць падказвае: „Мая хата з краю”. Хай сабе Скамарох з Хмарам у магіле перакручваюцца ад таго, што пра іх напісаў Мірановіч. Мне няма часу пра гэта думаць, бо трэба ехаць рамантаваць самаход. Каб заўтра завезці дзяцей на ўрок беларускай мовы.