Пётра Сергіевіч у Беластоку

Ганна КАНДРАЦЮК

Творчыя пакуты Пётры Сергіевіча не пайшлі з дымам, месца і роля мастака ўсё болш дацэнены.

З 24 лютага г.г. у Музеі Альфонса Карнага ў Беластоку працуе рэтраспектыўная выстаўка беларускага жывапісца. Уражвае яна разнавіднасцю і колькасцю твораў. Паказаны ў асноўным пейзаж і партрэт, агулам — за сорак карцін. Сярод выдатных твораў: „Аўтапартрэт”, „Зімовы пейзаж”, „Без гаспадара”, „Партрэт маці”, „Пейзаж Вільні”.

Мэтай выстаўкі з’яўляецца прэзентацыя творчасці мастака, якая захавалася ў Польшчы. Сёння вядома пра 116 карцін, (пералічвае іх буклет выдадзены з нагоды выстаўкі).

Арганізатары^* згадалі пра цікавы эпізод:

— Наш патрон быў асабіста знаёмы з Пётрам Сергіевічам, — адзначыў дырэктар музея, Рышард Сацюк. — У даваенны час, над возерам Дрывяты на Браслаўшчыне праходзіў мастацкі пленэр і там Карны пазнаёміўся з Сергіевічам.

Ініцыятаркай вернісажу была д-р Лена Глагоўская з Кафедры беларускай культуры Беластоцкага універсітэта. На поспех працавала дзесяць гадоў. Пра Сергіевіча даведалася ў 1992 годзе, выпадкова:

— Я пабачыла ў прафесара Вітаўта Юрыя Стэповіча алейную карціну „Зімовы пейзаж” з 1943 г. Пару гадоў пазней у Шчэціне ў Марка Нэканды-Трэпкі сустрэла партрэт ягонага дзеда Антона (дэкана электрычнага факультэта Дзяржаўнай тэхнічнай школы ў Вільні, настаўніка і дырэктара Віленскай беларускай гімназіі) з 1937 года. Партрэт лічыўся страчаным. Пасля даведалася я пра сям’ю мастака ў Гданьску, — расказвае Л. Глагоўская. — Пошукі пачаліся з тэлефоннай кніжкі. Такім шляхам пазнаёмілася я з братанкам мастака — Здзіславам Сергіевічам. Дзякуючы яму я трапіла на сямейныя калекцыі, якія захоўваюцца ў Польшчы. Трапным крокам аказаліся таксама пошукі карцін у сем’ях даваенных беларускіх дзеячаў і сяброў мастака.

Усе „польскія” карціны Пётры Сергіевіча знаходзяцца ў прыватных калекцыях — у Шчэціне, Гданьску, Гдыні, Сопаце, Кракаве, Лодзі, Варшаве, Торуні, Інавроцлаве, Новым-Двары-Гданьскім, Лембарку.

Пачэснае месца ў творчасці займае партрэт.

— Маляваў іх пад заказ. Знаёмых, сваякоў, усіх, хто хацеў фінансава падтрымаць, — успамінае пляменніца жывапісца Марыя Варатынская, увекавечаная з сястрой на партрэтах, якая разам з сям’ёй прыехала на вернісаж з Лодзі. — Дзядзька гаварыў, што ў мяне здольнасці, заахвочваў маляваць.

Здзяйсняць творчыя планы Марыі Варатынскай не пашанцавала, аднак, трэба адзначыць яе вялікую ролю ў захаванні спадчыны.

Гісторыкі мастацтва як анекдот паўтараюць сёння размову паміж Драздовічам і Сергіевічам:

— Нас яшчэ пашукаюць! — сказаў адзін з класікаў.

Мне самой пашанцавала пабачыць карціну Сергіевіча ў хатцы калгаснікаў у Стаўрове. Партрэт „Бабулі і ўнучкі” вісеў як звычайная фатаграфія на сцяне. Як сказаў гаспадар, карціна яшчэ не занесена ў каталог, толькі раз паказвалі яе ў Богінскім доме культуры.

Найбольшая частка карцін знаходзіцца зараз у Літоўскім музеі мастацтва. Адзінаццаць прац Пётры Сергіевіча захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі ў Мінску, у Гістарычна-краязнаўчым музеі ў Браславе, некалькі прац знаходзіцца ў культурных установах, між іншым, у Музеі Янкі Купалы ці Гісторыка-археалагічным музеі ў Гродне. Апошнія — у прыватных калекцыях Літвы, Беларусі, Польшчы.

Беластоцкая выстаўка карысталася вялікім зацікаўленнем, асабліва сярод студэнтаў.

З’явіліся мастакі сусветнай вядомасці — Лявон Тарасэвіч і Мікола Давідзюк.

У другой палове сакавіка выстаўка пераедзе ў Гданьск.

* * *

Пётра Сергіевіч нарадзіўся ў 1900 годзе ў Стаўрове на Браслаўшчыне ў сялянскай сям’і. У 1919 г. паступіў у Акадэмію прыгожых мастацтваў Віленскага універсітэта імя Стэфана Баторыя. Самы вялікі ўплыў на яго мелі Фердынанд Рушчыц і Бенедыкт Кубіцкі. Затым, у 1924-1925 гадах Сергіевіч вучыўся ў Кракаве ў прафесара Юзэфа Панкевіча (у Кракаве стаў свядомым беларусам).

У 1928 годзе вяртаецца ў Вільню. Ходзіць на заняткі прафесара Людаміра Слендзінскага, прымае ўдзел у беларускім руху. Самастойна стварае кампазіцыі, партрэты, пейзажы, праяўлецца як каларыст.

У 1932 годзе прымае ўдзел у калектыўнай выстаўцы Віленскага незалежнага таварыства мастакоў-пластыкаў, якая праходзіць у Вільні і Варшаве. Тры гады пазней паказвае свае творы на індывідуальнай выстаўцы ў Вільні (26.12.1935 — 8.01.1936).

У 1938 г. падарожнічае па Італіі.

У час вайны жыве, на змену, у Вільні і ў Стаўрове (Шляхотчыне). У 1943 г. адбываецца другая індывідуальная выстаўка ў Вільні (26.04. — 9.05.1943). З 1944 па 1945 год працуе захавальнікам фондаў у Беларускім музеі ў Вільні.

Пасля вайны працуе старшым выкладчыкам на Кафедры рысунку і мастацтва ў Віленскім інстытуце прыгожага мастацтва. У 1960 годзе атрымаў званне заслужанага мастака Літоўскай ССР. З нагоды юбілею ў Вільні наладжана яму выстаўку. Два гады пазней — індывідуальная выстаўка ў Мінску, у Палацы мастацтваў. Тагачасная творчасць Сергіевіча выразна хіліцца ў бок соцрэалізму.

У 1968 г. прымаў удзел у выстаўцы ў варшаўскай „Захэнце”.

Дзве юбілейныя выстаўкі праходілі яшчэ ў Вільні ў 1970 і 1980 гадах, у 1978 г. Сергіевіч быў паказаны ў Мінску.

Памёр 1 лістапада 1984 года ў Вільні. Яго магіла знаходзіцца на вайсковых могілках у Вільні^**.

^* Арганізатары: Беларускае таварыства „Хатка” ў Гданьску, Кафедра беларускай культуры ў Беластоку, Музей разьбы Альфонса Карнага ў Беластоку, Гістарычны музей горада Гданьска, Беларускае гістарычнае таварыства.

^** Паводле буклета, які выйшаў з нагоды выстаўкі.