Шкляны Шклоў

Ганна КАНДРАЦЮК

Паводзім сябе быццам папарацці. Шафёр абмяжоўвае хуткасць, а мы на бягу, праз шыбу шчоўкаем здымкі.

Саша ведае мясцовыя звычаі, часта прывозіць у Шклоў замежных турыстаў, дэлегацыі. Усе, як мы, фатаграфуюць прэзідэнцкі дом праз шыбу, на бягу. Горад прэзідэнта сцішка празываюць „сучаснай сталіцай” Беларусі.

Юрась, хаця жыве ў Гродне, ведае чаму забаронена спыняцца ля дома Галіны Радзівонаўны.

— З часоў, як жонка дала інтэрв’ю, — паясняе Юрась, — ён забараніў усякіх кантактаў з журналістамі.

— Пра што гаварыла першая дама Рэспублікі Беларусь?

— Наракала. Яна не хацела, каб ён ішоў у прэзідэнты.

* * *

У цэнтры Шклова парадак як у Нямечынне. Над мястэчкам дамінуе Ратуша. Класіцыстычны будынак канца ХVІІІ стагоддзя адноўлены і жывы. Тут працуе сярэдняя школа.

Ідзем у сярэдзіну. З усіх бакоў салідная жалезная агароджа.

На дзядзінцы мора кветак і твары заклапочаных настаўніц. Сёння педагагічная рада. Нашае пытанне пра краязнаўчы музей наводзіць тут перапалох. Нас, хаця пытаем па-беларуску, ніхто не разумее.

— А сколько в Шклове жителей? — хітрыць Юрась.

— Не знаю, не знаю, — чуецца адзін адказ.

— Вы ж настаўніца, вам трэба ведаць колькі ў Шклове жыхароў. — Юрась выбірае сярод натоўпу адну і націскае на амбіцыю. Метад дзейнічае.

— Пятнаццаць тысяч будзе, — кажа сцішка настаўніца і, каб не сказаць лішняга, нікне ў расшчабятаным натоўпе.

Страх перад чужаземцамі прымушае нас маскіравацца. У грамадзе чуем гутарку пра партрэты Аляксандра Лукашэнкі, якія з пачаткам новага навучальнага года дырэктар загадаў павесіць у кожным класе.

* * *

Партрэты Аляксандра Лукашэнкі ўсякай велічыні можна прыдбаць у мясцовай кнігарні. Карацей, асобнай кнігарні ў Шклове няма, стэнд з кніжкамі сустрэнеце ў магазіне „Детский мир”.

Ужо ў дарозе мы ледзь не папалі ў экзальтацыю ад прапановы Лены Глагоўскай:

— У Шклове пойдзем у кнігарню і палічым усе кніжкі на беларускай мове, — сказала яна.

— Здзейснім маленькі перформенс! — захапіліся мы і ўжо ўяўлялі сцэнарый... з разборкай у фоне.

Кнігарня ў цэнтры горада. Тут элегантна і чыста як у Нямеччынне. Ветлівая абслуга.

Сценка з беларускімі кніжкамі першая ад акна, яе аздабляюць надпіс „Люблю наш край, старонку гэту” і партрэт Аляксандра Лукашэнкі. Займае ён дакладна адзін стэлаж і палову — гэта кніжкі для дзяцей. Далей літаратура на рускай мове, яе 95 працэнт усяго кнігазбора: руская класіка, даведнікі, слоўнікі.

Наш перформенс пайшоў непрадбачаным шляхам — мы выкупілі ўсе беларускія кніжкі і наш пачын выклікаў сенсацыю.

— Ой! У Польшчы будуць чытаць беларускія кніжкі? Ой, малайцы!

* * *

Мы, малайцы, з любасцю прагуляліся па гарадскім парку. Шпацыр сярод старых дрэў, сажалак і фантанаў прынёс нам адхланне ад спякотнага поўдня. Чысціня і парадак тут, як у Нямеччынне.

Шклоў вядомы з першай паловы ХVI стагоддзя, яго развіццю спрыяў шлях па Дняпру, пасля разбудова чыгункі. Належаў Хадкевічам, Сяняўскім, Чартарыйскім, Пацёмкіну, Зорычу. Герб горада з дзвюх частак — Пагоні на шчыце, і рукі, якая трымае бязмен — у нізе. У канцы ХVIII стагоддзя працавалі шаўковая, канатная, парусінавая мануфактуры і фабрыка гадзіннікаў. Дзейнічаў Шклоўскі кадэцкі корпус. У той час закладзены замкавы парк, сто гадоў пазней ён быў мадэрнізаваны на г.зв. пейзажны тып.

Сярод старых дрэў драўляны палац, унікальны помнік дойлідства. Драўляны аднапавярховы асабняк прыаздоблены тэрасамі і арнаментыкай. Тут клуб „Спартак”, які належыць найбольшаму прадпрыемству — папяровай фабрыцы.

— Такога парку пазайздросціла б вам не адна еўрапейская сталіца, — кажам Сашу. Наш шафёр любіць кампліменты, узамен сыпле анекдотамі.

* * *

З парку ідзем у шкляны аўтавакзал, ці як паведамляе шыльда: Автостанцию Шклов. Усярэдзіне сучасныя туалеты (дзейнічала толькі адна кабіна, тры суседнія былі зачынены). Аўтавакзал і шкляны пасаж у цэнтры ўдала спалучаюцца з класіцыстычнай забудовай. Камянічкі тут адноўлены і адрамантаваны. Між тратуарамі — клумбы з квітнеючымі аксаміткамі. Чысціня і парадак, як у Нямеччыне.

— Яшчэ нядаўна Шклоў быў самым аблезлым гарадзішкам, — успамінаюць мужчыны на лавачках пад шкляным дашком. Для іх мы — „западнікі”. Свае. Не ловяць нашага „польскага” акцэнту.

Мясціну аднавілі пад дзяржаўныя дажынкі. Уся Беларусь рамантавала, малявала, будавала, асфальтавала, прыбірала. Ходзяць чуткі аб тым, як у Шклоў падкінулі наведвальнікаў выцвярэзніка і алкаголікаў злоўленых проста на вуліцы. За тыдзень адпрацавалі дармовае падарожжа ў Шклоў.

* * *

Шклоўcкі парадак цешыў і заадно інтрыгаваў. Найболш бянтэжыў нас страх, мясцовыя як агню баяліся заводзіць з намі гутарку. Нам пашанцавала сустрэць сучаснага гусляра. Разам з кампаніяй чырвонаносых дзядзькоў праседжваў, як сапраўдны паэт, у піўнушцы.

— Ці ёсць у Шклове апазіцыя? — ставім разам з півам на стол пытанне.

— У нас усё ёсць! — чуем адказ. Дзядзька ўмела мяняе тэму.

— А ў нас бяда! — кажа з тэатральнай роспаччу.

— Што за бяда ў вас такая? — пытаем.

— Бальшая бяда! — Як зафундуем яшчэ піва, раскажа ўсё. Карацей, пра нешчаслівае каханне Галіны і Аляксандра Лукашэнкаў.

— Бо жонка прэзідэнта жыве адна... пад вартай.

„Ён”, значыць, Рыгоравіч, палюбіў у Мінску другую. Забыў пра жану, забыў пра Шклоў. Ну, часам прыляціць верталётам для прылічыя, ну, паверне крылом, і абратна ў Мінск улетае.

Паэт-хітрун сцішае голас і тонам канфідэнта нашэптвае:

— Ана, канешне, красавіца, но он её ня трахает!