Падшчыпванне грамадскай думкі

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

Можа, гэта выпадак, але ў апошні час што і руш натыкаўся я на нейкі апытальнік. Публічнае тэлебачанне інфармавала, напрыклад, што 62% палякаў рашуча выказваецца супраць вайны з Іракам, а 76% не пагаджаецца на ўдзел палякаў у баях з арміяй Садама Гусейна. Ну, і што з таго? Большасць не заўсёды мусіць мець рацыю; лічыцца racja stanu — дзяржаўныя інтарэсы, — здаюцца думаць палітыкі. А так, пры нагодзе, згодна з данымі спецслужбаў ЗША, у сувязі з супрацівам Францыі ў адносінах да планаванай вайны з Іракам, продаж французскага сыру ўпаў у Аб’яднаных Штатах на 15%. Ну, дык калі б польскі ўрад пайшоў следам за Францыяй (і Нямеччынай) у сваім становішчы наконт ваеннай падтрымкі ЗША, таксама штосьці магло б нам „упасці” (мабыць, спажыванне амерыканцамі гарэлкі „Wyborowej”).

Іншыя інфармацыі, пададзеныя першай праграмай TVP, датычылі апаскі палякаў перад уваходам нашай краіны ў Еўрасаюз. Вось мы чаго, па чарзе, найбольш баімся: павышэння цэнаў (80%), выкупу зямлі і гаспадаркі краіны (52%), урэшце, страты нацыянальнай тоеснасці (21%). І наколькі Лех Нікольскі, міністр адказны за еўрасаюзную прапагандысцкую акцыю ды іншыя прадстаўнікі ўлады ахвотна адносяцца ў час г.зв. сустрэч з народам да гэтых апошніх небяспек, то ўжо менш ахвотна ўспамінаюць пра павышэнне цэнаў і магчымасць выкуплення зямлі, да таго ж не чацвёртага класа на Падляшшы, але ўрадлівага грунту перш за ўсё ў заходняй Польшчы ці на землях былой Усходняй Прусіі. Значыць, гэтая боязь мае падставы?

У апошнія дні паявіліся апытанні якія датычаць бягучых падзей, выклікаючых шмат эмоцый, напрыклад, звязаных з г.зв. афёрай Рывіна. Яшчэ перад рашэннем пракуратуры, TVN перадала, што 84% апытаных гэтай телестанцыі супраць выезду (выдачы пашпарта) Льва Рывіна на раздачу ўзнагарод у Канах і Оскараў у Лос-Анжэлесе. Як гэта памагло пракурору ў рашэнні, невядома. Калі б апытваныя TVN рашылі іначай, ці іначай думаў бы ён? Што было б з суверэннасцю пракурорскіх рашэнняў? Ды што я чапляюся нейкага тэлевізійнага апытання наконт гэтай справы, калі сам генеральны пракурор — яшчэ да рашэння адказнага за яе свайго суверэннага калегі — публічна заяўляе, што ён супраць выезду Льва Рывіна, хоць дадае прытым, што гэта толькі яго прыватная думка. Націск? Лобінг?

А наконт лобінгу... журналісцкага. Нічым іншым, як спробай націску, нават калі не ўпрост, былі два апошнія „Палітычныя тыднёвікі Адзінкі”, якія вядзе Анджэй Квяткоўскі (не мыліць з Робертам — прэзасам TVP, „героем” паказанняў Адама Міхніка перад сеймавай следчай камісіяй). У той час, калі г.зв. справу Рывіна разглядаюць пракурор і сеймавая камісія, Анджэй Квяткоўскі запрашае ў сваю праграму не аб’ектыўных, пабочных каментатараў, а зацікаўленыя бакі, быццам хацеў сваю праграму пераўтварыць у чарговую камісію. Паяўляюцца там м.інш. паслы-члены камісіі, шэф палітычнага кабінета прэм’ера і да нядаўна адказная ад урада за закон аб радыёвяшчанні і тэлебачанні, сведка ў справе Рывіна, Аляксандра Якубоўская. І як тут не думаць, што ў гэтай справе TVP — аб’ектыўная, што прэзас Квяткоўскі павінен зняцца з пасады да часу вытлумачэння свайго ўдзелу ў гэтай хабарніцкай афёры. Не толькі звычай наказвае журналістам стрымацца ад каментара незавершаных спраў, незалежна ад таго, якую форму можа ён мець (адназначна выказаных індывідуальных думак ці думак якія ўзнікнуць у дыскусіі). Анджэй Квяткоўскі (з ведама прэзаса Квяткоўскага?) ставіць сябе ў ролі цэнтра даследавання грамадскай думкі, які выведвае і ўнушае думкі так, як вынікі іншых апытанняў фармуюць погляды на гэтую праблему. Паводзіны Анджэя Квяткоўскага не выклікаюць агульнага абурэння, бо большасць з нас — што таксама вынікае з даследаванняў грамадскай думкі — некрытычна глядзіць тое, што падаецца медыямі, асабліва тэлебачаннем. Не лічым скандальным, а нават не заўважаем таго, калі ў перадачах з ірацкага канфлікту ў рэгіянальнай „Тройцы” чуем: „Кардынал Рожэр Этчэгарай, адзін з найбліжэшых супрацоўнікаў папы падаецца ў Ірак”, а бачым выходзячага з лімузіна прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна.

І я правёў апытанне. Узялі ў ім удзел: я, МакХолад і Вандал Арлянскі. Большасць (крыху больш за 66%) выказалася за неадкладны прыход вясны. Большасць гэтак хоча, і так мае быць.