Хто каго пераглядзіць

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Нагадаю, размовы пра яго адкрыццё, а дакладней — аднаўленне дзейнасці, вяліся працяглы час летась. З былой Кансультатыўна-назіральнай групы АБСЕ ў Мінску напрыканцы мінулага года ўжо не засталося нікога, бо беларускія ўлады не лічылі неабходным працягваць візы яго замежным супрацоўнікам. У выніку абодва бакі зайшлі ў палітычны тупік, які, папраўдзе, асабліва не турбаваў кіраўніцтва Беларусі да той пары пакуль васьмярым „галоўным” беларусам — разам з А. Лукашэнкам — быў забаронены ўезд на тэрыторыю 15 краін Еўропы і ЗША. Ды і з боку Расіі пачалі праяўляцца не надта прыемныя патрабаванні кшталту канкрэтызацыі чаканняў і жаданняў ад „саюзнай дзяржавы”.

У рэшце рэшт рашэнне нібыта было знойдзена. Перадапошні дзень 2002 года быў пададзены як супольная перамога еўрапейскай і беларускай дыпламатыі ў вырашэнні пытанняў складаных узаемаадносін. Намаганнямі партугальцаў, краіна якіх стала адзінай у Еўрасаюзе, куды могуць з’яўляцца А. Лукашэнка і сем яго паплечнікаў, быў прыняты новы мандат місіі АБСЕ ў Беларусі.

Беларуская апазіцыя палічыла зменены дакумент ледзь не як капітуляцыю Еўропы перад аўтарытарным беларускім рэжымам і, „пасыпаючы галаву попелам”, стала чакаць прызнання паўнамоцтваў Палаты прадстаўнікоў (наяўнага беларускага парламента) у еўрапейскіх міждзяржаўных структурах.

І вось надышоў люты 2003 года. Месяц фактычнага пачатку працы Мінскага офіса АБСЕ і візіту ў краіну спецыяльнай рабочай групы Парламенцкай асамблеі АБСЕ з немкай Утай Цапф на чале. Рэзультатам апошняга стаў цікавы момант. На выніковай прэс-канферэнцыі візіцёры падкрэслілі, што ніякіх зрухаў да лепшага ў накірунку дэмакратызацыі Беларусі яны не заўважылі. Больш таго, аказалася, што сітуацыя ў беларускай дзяржаве ў параўнанні з мінулым годам пагоршылася. Далёкія ад выканання чатыры ўмовы, пастаўленыя АБСЕ да беларускіх улад — удасканаленне выбарчага заканадаўства, доступ апазіцыі да дзяржаўных СМІ, пашырэнне паўнамоцтваў парламента і паляпшэнне становішча з правамі чалавека. У той жа час адзіным станоўчым фактам ёсць само адкрыццё вышэйзгаданага офіса. Але на яго дзейнасць у кожнага боку свой пункт гледжання. Еўрапейцы цяпер гавораць, што ніякага звужэння і абмежавання паўнамоцтваў у адноўленай місіі АБСЕ няма. Маўляў, яны больш канкрэтызаваныя і дапоўненыя эканамічным і экалагічным аспектамі, а правы чалавека заўсёды былі і будуць у цэнтры ўвагі арганізацыі. Што ж тычыцца нібыта неабходнасці ўхвалення кожнага кроку новай місіі беларускімі ўладамі, то гэта, па словах Уты Цапф, няпраўда. Бо місія будзе кіравацца прынцыпамі кааперацыі і супрацоўніцтва з уладамі, а не іх дазволамі. Такі пункт гледжання іншы ад беларускага, як уладнага, так і апазіцыйнага. Як станецца насамрэч, пакажа час, а пакуль, як паведамілі візіцёры, адно толькі адкрыццё офіса недастатковае для зняцця візавых абмежаванняў вышэйшаму беларускаму кіраўніцтву.

Новы кіраўнік місіі Эбергард Хайкен падчас сустрэчы з міністрам замежных спраў Беларусі Міхаілам Хвастовым заявіў аб намеры шчыльнага супрацоўніцтва з уладамі і падтрымкі кантактаў з іншымі сектарамі беларускага грамадства.

Такім чынам, зважаючы на словы еўрапейскіх дыпламатаў, схіляешся да думкі, што АБСЕ напрыканцы мінулага года зрабіла даволі хітры ход, калі на самой справе толькі перапісала мандат свайго прадстаўніцтва ў Мінску іншымі словамі. І пакуль „пераглядаць” лукашэнкаўскую адміністрацыю еўрапейцам удаецца. Але варта помніць, што „гульня” працягваецца толькі да 2004 года, бо на далейшае прадаўжэнне мандата Мінскага офіса АБСЕ беларускія ўлады наўрад ці пагодзяцца.