Сала і каўбаскі па-магілёўску

Ганна КАНДРАЦЮК

На шчасце, мы былі пры грашах і праз гадзіну, пасля начлегу ў Беразінскім лесе, сядзелі за сталом у рэстаране ў Бялынічах.

У традыцыі нашых вандровак ёсць знаёмства з кулінарыяй рэгіёна.

— Калі вы на Магілёўшчыне, вам трэба пакаштаваць „каўбаскі па-магілёўску”, — прапанавала нам афіцыянтка. Рэстаран у Бялынічах ля рухлівай шашы Мінск — Магілёў, ён у вялікай меры падрыхтаваны для прыёму падарожнікаў. Эстэтыка рэстарана соцрэалістычная — уражвае прасторнасцю і штучным размахам. На сценах рэльефныя і керамічныя аздобы на савецкія матывы і капыл.

* * *

За сталом успамінаем кулінарныя прыгоды. На першым месцы — піццё кавы. Чатыры гады назад, мы гналіся сто кіламетраў спецыяльна, каб папіць кавы. У Ліду. На месцы, у аграмадным кафэ-рэстаране, у цэнтры стотысячнага горада, нам сказалі без цырымоніі:

— Кава? Была... але цяпер няма.

Іншы раз мы спецыяльна прыперліся ў Нарач, як не гаварыць, славутую турыстычную мясціну. Была поўня сэзона. У кафе-бары афіцыянтка сонным голасам прамовіла:

— Нічаво ні палучыцца, чайнік сламалса.

У Браславе, у сталовай, замест кавы падалі нам зялёна-вадзяны напар. Падалі яго ў збане, ужо пасалоджаны. Напар для пяці асоб падрыхтавалі з адной лыжачкі.

Дурны вопыт спароў нам фокус. Мы абедалі ў элегантным рэстаране ў Полацку.

— Калі ласка, згатуйце моцную каву, — папрасіла я афіцыянта, — з трох лыжачак.

Афіцыянт іранічна зірнуў у бок і працадзіў:

— Мы знаем как варить каву!

Зычайна, у кожную раніцу, самі гатавалі сабе пітво — каву, гарбату, суп „гарачы кубак”. Заўсёды, у падарожжы з намі быў прыпас з Польшчы, пяць-дзесяць пачак кавы, гарбаты. Ёю абдароўвалі вяскоўцаў і знаёмых, якія частавалі нас яблыкамі і сліўкамі.

— Pamietajcie, ze i u nas jest takie miejsce, gdzie zawsze mozna sie napic dobrej kawy, — павучаў нас ксёндз cа Свіра, — to miejsce... to katolickie plebanie!

Навука ксяндза хутчэй за ўсё была Божым пажаданнем.

— Kochani, ja moge was salem i bulba, a nie kawa poczestowac, — прывітаў нас ксёндз з Хотава, што ля Налібоцкай пушчы. Сам святар родам з падбельскіх Боцькаў, у Хотаве за дзесяць гадоў навучыўся мясцовых звычаяў.

— A jak ktos z Polski tu pierwszy raz i mu sie u nas nie podoba — to ja radze — niech pocaluje najgrubsza dziewczyne jaka spotka. Wtedy i kawy sie odechce.

* * *

Беларусы ядуць найбольш раніцай. У восем раніцы вам прапануюць вараную бульбу, катлеты, салаты, суп. Самы багаты і сытны наедак у пачатаку дня.

На абед менш яды. У многіх хатах адграваюць усё тое, што асталося ад снедання. На стол ставяць адсмажаную або запечаную бульбу, бліны з мачанкай, аладкі, бульбяную бабку, адагрэты суп. Салаты і садавіну падаюць на пачатку і іх спажываюць перад галоўным блюдам.

Вячэра звычайна лёгкая, тут малочныя і бульбяныя прадукты, хлеб, садавіна. Беларускі спосаб харчавання здаровы і дапасаваны да натуральных патрэб арганізма. Раніцай прачынаешся бадзёры і галодны, як воўк.

У Бялынічах мы спаслаліся на густ сімпатычнай кіраўнічкі рэстарана. На пачатку мы спалучылі два сталы, каб пры сняданку весці бяседу. На галоўную страву трэба было пачакаць 30 хвілін. Перад тым мы з’елі яечню з дваццаці яек і папілі піўцом. Пасля нам падалі салат са свежых памідораў з цыбулькай, перчыкам і лістком пятрушкі. За тым, на стол паставілі духмяныя каўбаскі з варанай бульбай „пюрэ” і соленым агурцом. Назоў стравы „каўбаскі па-магілёўску” нясе ў сабе сюрпрыз. Каўбаскі маюць кшталт катлетак, яны з далікатнай шынкі, усярэдзіне нашпігаваныя часнаком, грыбамі і скрылёчкам сала. Яны сасмажаныя зверху на медзяны колер, у сярэдзіне сакавітыя і хрусткія.

Сняданак мы запівалі мінералкай, півам і кавай. За снеданне для васьмі асоб мы заплацілі шэсць долараў.

— Прыязджайце да нас часцей, — пачулі мы на развітанне ад гасціннай абслугі.

* * *

Нашы кулінарныя прыгоды мелі не толькі рэальны характар. У роднай вёсцы мастака Пётры Сергіевіча нас пачаставалі віртуальнай ухой. Да нашай кампаніі падсеўся падвыпіўшы дзядзька. Увесь вечар ён расказваў пра адно — пра рыбны суп з рыбы проста з возера Богінь.

— Дзяўчатам нада ўхі раніцай пакушаць, — паўтараў, як прыпеў у песні, мясцовы рыбак-аматар.

— А што ў ёй такога асаблівага? — распытвалі мы.

— Наша уха — то „о-го-го”! Як пад’ясі, то о-го-го будзеш...

Зашыфраваная рэклама нарабіла нам дзікага смаку. Наш знаёмы меў усю ноч — найперш лавіць, а пасля гатаваць „уху” для дзяўчат. Была поўня і смак той ухі мы спалучалі з рытуалам.

— Я вас нідзе не пушчу, — кляўся кухар, — вы адсюль не рушыце, пакуль маёй ухі не пакушаеце!

Канец быў такі — мы абышліся чыстым смакам. Раніцай нас паведамілі, што рыбак-кухар, разам з усходам сонца, з’ехаў у Паставы. Без развітання.

* * *

Пра сала беларусы расказваюць анекдоты, спяваюць песні.

Сама думка, што прыйдзецца частавацца ў гасцях салам, палохала. Гэты ласунак, здавалася, добры для дрывасекаў. А добры вандроўнік павінен шанаваць гаспадара і яго гасціну.

Для спажывання сала важная атмасфера. У Беларусі ўсе захваляюць сала. Яно ўжо там такое смачнае... Праўда, у агульнай кампаніі, сала смакуе лепш чым звычайна.

Раз, калі ў Шаркоўшчыне нас абдаравалі вялізным куском сала, мы кінуліся ў фантазію. Гітам сталі шашлыкі. На галінкі мы саджалі скрылёчкі сала, ператыканыя цыбулінай, перцам і зялёнымі памідорамі. Шашлыкі смажылі на вогнішчы падрыхтаваным з сырых галінак альшыны. Гатовы далікатэс мы елі з гарчыцай і таматным соусам. Смак паддаваў жытні хлеб, піва „Гедымін” і аповеды Вечаслава пра прыгоды на Гары Афон.

У канцы ўдзельнікі нашых вандровак ставаліся вялікімі аматарамі беларускага сала.