Бег на месцы

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Асноўнай рысай сёлетніх беларускіх мясцовых выбараў па ўсёй верагоднасці стане іх нецікавасць, перш за ўсё для многіх патэнцыйных шукальнікаў палітычнага поспеху. Добра вядома, што мясцовыя органы ўлады ў краіне носяць большай часткай намінальны характар. Гэта значыць, што яны нібыта ёсць, але нічым сур’ёзным і лёсавызначальным не валодаюць. Асноўная функцыя саветаў дэпутатаў у гарадах, раёнах і абласцях — гэта зацвярджэнне бюджэту адпаведнай адміністрацыйнай адзінкі, праект якога прапануе мясцовая прэзідэнцкая вертыкаль. Зразумела, той ці іншы савет можа ўвесці якія-небудзь дадатковыя мясцовыя падаткі, разгледзець стан спраў па тым ці іншым аспекце жыцця, але не больш таго. Неяк сур’ёзна ўплываць на рэчаіснасць у сваім горадзе, раёне ці вобласці ён магчымасці не мае — уся рэальная ўлада і рычагі ўздзеяння знаходзяцца ў руках адпаведных выканаўчых камітэтаў, гэта значыць, прэзідэнцкай вертыкалі.

З таго вынікае, што быць так званым „вясельным генералам” жадаючых знаходзіцца няшмат. Па звестках Цэнтральнай выбарчай камісіі на 24 012 усіх дэпутацкіх мандатаў прэтэндуе толькі 25 805 кандыдатаў. То бок, сярэдняя колькасць прэтэндэнтаў на месца — 1,1. Нават у не надта прэстыжныя навучальныя ўстановы такі конкурс за конкурс і не лічыцца.

Канешне, мясцовасць мясцовасці розніца — на вёсцы людзі, нібыта, непалітызаваныя, як паведаміла старшыня Цэнтрвыбаркама Лідзія Ярмошына. Таму там выбары практычна безальтэрнатыўныя, чаго нельга казаць аб сталіцы і буйных гарадах. Праўда пасля такога тлумачэння ўзнікае пытанне, а што вяскоўцам усё роўна хто імі будзе кіраваць? І, здаецца, што сапраўды ўсё роўна, бо людзі выдатна разумеюць дэпутацкія магчымасці верагодных абраннікаў.

Крыху іншая сітуацыя ў буйных населеных пунктах. Тут, зразумела, дае аб сабе знаць апазіцыя, якая імкнецца выкарыстаць выбары, у першую чаргу, для папулярызацыі ўласных ідэй, а ўсё астатняе — як атрымаецца. Чыста алімпійскі прынцып — галоўнае не перамога, а ўдзел. Магчыма, на даным этапе грамадска-палітычнага развіцця Беларусі гэта дасць некаторы плён, бо ўжо многія ў краіне забыліся, што можа існаваць і адрозная ад прэзідэнцкай думка, якая да таго яшчэ можа быць і слушнай.

Але не ўсё так проста. Тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі, у якіх практычна няма прадстаўнікоў гэтай самай апазіцыі, без асаблівых цяжкасцей знаходзілі рознага кшталту хібы ў антыпрэзідэнцкіх вылучэнцаў. Гэта і не правільна запоўненыя паперы, „несумленна” сабраныя подпісы і ў дадатак да ўсяго — нібыта, не адпаведныя рэчаіснасці даныя ў дэкларацыях аб даходах. Дарэчы, гэтыя дэкларацыі — новаўвядзенне Цэнтрвыбаркама, бо ў папярэдніх выбарах мясцовага ўзроўню іх не было. Папраўдзе, тады і не было асаблівай патрэбы, бо выбары 1999 года апазіцыя байкатавала, а выбары 1995 года праходзілі ў больш-менш дэмакратычнай атмасферы.

Такім чынам, „неадпаведных” сучасным выбарчым патрабаванням патэнцыйных кандыдатаў набралося аж 3% ад агульнай колькасці заяўляльнікаў, а дакладней 762 прэтэндэнты. Амаль палову з іх складаюць вылучэнцы ад апазіцыйных дэмакратычных партый, лідэры якіх ужо кажуць аб выкарыстанні цяперашняй уладай адміністрацыйнага рэсурса і не выключаюць магчымага зняцця камісіямі з выбарчага марафону ўжо зарэгістраваных кандыдатаў-апазіцыянераў.

Здаецца, сёлетнія выбары ў Беларусі гэта свайго роду бег на месцы як для прэзідэнцкай улады, так і для апазіцыі. „Вертыкальшчыкам” хочацца толькі паказаць нейкую наяўнасць дэмакратыі, але робяць яны гэта не надта ўдала, бо нават дагэтуль (на момант напісання артыкула) не запрасілі на выбары назіральнікаў АБСЕ. А дэмакратычная апазіцыя ўсё яшчэ рыхтуецца да перамог, што прыйдуць праз гады. У выніку ўсё застаецца на сваіх месцах.