Праца, хобі і прыгода на ўсё жыццё

— Раскажыце ў некалькіх словах пра сябе.

— Нарадзілася я і вырасла ў Беларусі. Пасля заканчэння Брэсцкага педагагічнага інстытута імя А.С. Пушкіна пяць гадоў працавала настаўніцай у Высокаўскай сярэдняй школе. У 1993 годзе лёс закінуў мяне ў Гайнаўку, дзе і жыву дагэтуль.

— Як Вы сталі кіраўніком бібліятэкі пры Беларускім музеі?

— Ідэя стварыць беларускую бібліятэку прыйшла тады, калі падгадаваўшы дзяцей вырашыла я заняцца чымсьці карысным для сябе і суайчыннікаў. У лістападзе 1997 года запрапанавала стварыць бібліятэку пры Музеі і асяродку беларускай культуры і ўжо ад снежня пачала працаваць. Шчыра кажучы, бібліятэка ад пачатку да сённяшняга дня — маё дзіця, якое люблю і лілею, якое стварыла я амаль з нічога. Гэта праца, хобі і прыгода на ўсё жыццё.

А пачыналася так. У адным з памяшканняў Музея стаялі шафы, у якіх у бязладдзі было згружана каля тысячы кніжак, якія ў свой час былі прывезены з Беларусі. Не было ні эвідэнцыі, ні картатэкі. Вось і ўзялася я ўпарадкаваць гэту звалку, зрабіць сапраўдную бібліятэку, тым больш, што патрэба ў ёй была вялікая. Два месяцы парадкавала зборы, адначасова вучылася ў спецыялістаў з гарадской бібліятэкі весці дакументацыю, эвідэнцыю, каталогі. Сёння кнігазбор налічвае больш васьмі тысяч асобнікаў і ўвесь час папаўняецца новымі набыткамі.

— Якім чынам папаўняецца кнігазбор?

— Першае, што прыйшло мне ў галаву — зрабіла перагляд хатняй бібліятэкі. Мая мама працавала настаўніцай беларускай мовы і літаратуры. Большасць заробленых грошай траціла яна ў кнігарнях. Калі мама адышла на пенсію, уся метадычная літаратура стала ёй непатрэбнай, а ў Гайнаўцы адчуваўся недахоп менавіта такой літаратуры. Вось і паехалі маміны кнігі, планы, распрацоўкі ў нашу бібліятэку. Але гэтага было недастаткова. Пачала я пісаць пісьмы-звароты ў раённыя, абласныя газеты Беларусі з просьбай перадаваць нам кнігі, часопісы, газеты. І пачалося. У збор кніг уключыліся Метадычны кабінет беларускай мовы і літаратуры ў Камянцы, Высокаўская сярэдняя і санаторная школы, Інстытут удасканалення настаўнікаў у Брэсце, Брэсцкі універсітэт, рэдакцыя газеты „Народная трыбуна” і прыватныя асобы. Рознымі шляхамі траплялі гэтыя зборы ў нашу бібліятэку, але большасць іх праз мяжу перавозіла я сваім самаходам. Мытнікі неаднойчы круцілі пальцам ля скроні, каментуючы мой багаж: „Іншыя вязуць гарэлку і цыгарэты, а гэтая ненармальная кніжкі валачэ. Есці яна іх будзе, ці што?!” Пыталіся колькі мне выходзіць „na czysto”. Спачатку смяяліся, а пасля прывыклі і ўжо не здзіўляла іх скрыня з „nietypowym towarem” у багажніку майго самахода.

Пісала я не толькі ў Беларусь, але і ў Амерыку, Аўстралію, Нямеччыну. Адусюль мне аказвалі падтрымку. Беларусы ў Польшчы таксама не асталіся збоку. Шмат кніг перадаюць рэдакцыя тыднёвіка „Ніва”, Беларускі саюз у Польшчы, літаратурнае аб’яднанне „Белавежа”. Пасля смерці Міколы Гайдука жонка пісьменніка перадала нам ягоную бібліятэку з архівам, які стаў каштоўным набыткам. На Гайнаўшчыне пачалі ліквідаваць школы і беларускія кнігі са школьных бібліятэк таксама трапляюць да нас. Вялікую дапамогу аказвае Генеральнае Консульства Рэспублікі Беларусь у Беластоку.

Новыя кнігі, якія выдаюцца ў Беларусі, таксама трапляюць у нашу бібліятэку. Большасць з іх купляю я сама ў кнігарнях Брэста, Гродна, Мінска, калі пры нагодзе наведвання бацькоў бываю на Радзіме.

— Хто фінансіруе пакупку кніг?

— Спачатку ўсе закупленыя кнігі аплачваліся Грамадскім камітэтам пабудовы музея і асяродка беларускай культуры. Пасля сказалі, што „грошай няма, ды і кніжак ужо хопіць”. Але практыка паказвае, што не хапае, ды і што гэта была б за бібліятэка, якая не папаўняла б свае зборы навінкамі? Таму працягваю купляць кнігі за свае грошы. Магчыма, калі фінансавая сітуацыя Камітэта палепшыцца, мне вернуць кошты кніг, а калі не, то і так застанецца. У сённяшняй сітуацыі нельга чакаць з пакупкай кніг да тае пары, калі паявяцца грошы, таму, што вартасныя кнігі выходзяць малым тыражом і вельмі хутка разыходзяцца. Калі не набуду тую ці іншую кнігу сёння, то праз месяц, каб яе здабыць, трэба будзе заплаціць удвая ці ўтрая даражэй, калі ўвогуле ўдасца яе знайсці. Таму стараюся не прапусціць, купляю за свае, а там пабачым...

— Якім чынам рэалізуецца запатрабаванне на кнігі, якіх няма ў Вашай бібліятэцы, але якія патрэбны чытачам?

— Па-рознаму. Калі кнігу, патрэбную чытачу, маю ў сваёй бібліятэцы, то прыношу і пазычаю. Калі не маю такой, еду ў Беларусь і шукаю ў кнігарнях. Ёсць — купляю. Няма — іду ў школьныя бібліятэкі, у бібліятэку Універсітэта, або ў абласную імя М. Горкага ў Брэсце і там пазычаю на сваё прозвішча. Прывожу іх у Гайнаўку і чытач мае тое, што яму трэба. Неаднойчы бывае так, што студэнты, якія паехалі вучыцца ў вышэйшыя ўстановы Гродна ці Мінска, шукаюць патрэбную ім літаратуру ў нас і атрымоўваюць яе, пазычаную мною ў Брэсце.

— Як Вы супрацоўнічаеце з настаўнікамі беларускай мовы?

— Мы запрасілі ўсіх настаўнікаў беларускай мовы з Гайнаўкі, Бельска і ваколіц на канферэнцыю, каб пазнаёміць іх з кнігазборам, распавесці пра свае планы і даведацца, што найбольш патрэбнае ім у іх працы. І ўжо суадносна з іх патрэбамі і патрэбамі вучняў, камплектую зборы нашай бібліятэкі. Апрача кніг яны могуць карыстацца газетамі, часопісамі, распрацоўкамі і сцэнарыямі святаў, ранішнікаў, віктарын, якія ўкладаюць настаўнікі і навукоўцы ў Беларусі. Дапамагаю выбраць рэпертуар на конкурсы і выступленні. У бібліятэцы адбываюцца ўрокі, сустрэчы, літаратурныя спатканні. Некалькі гадоў запар арганізавала я навагоднія ранішнікі для вучняў падставовых школ Гайнаўскага павета, якія вывучаюць беларускую мову.

— Вы былі арганізатарам выезду настаўнікаў беларускай мовы ў Беларусь.

— Часта чула нараканні настаўнікаў, што калісьці яны ездзілі на курсы ў Мінск, але ўжо шмат гадоў ніхто іх нідзе не запрашае. Школа цісне, каб настаўнікі павышылі кваліфікацыю, але няма магчымасці гэта зрабіць.

Дзякуючы маім асабістым кантактам і сябрам, Брэсцкаму аблвыканкаму і Інстытуту ўдасканалення настаўнікаў такі выезд стаў магчымым. У кастрычніку 2001 года група настаўнікаў цэлы тыдзень пабывала ў Беларусі. Ды толькі і пры гэтым мерапрыемстве не абышлося без непаразуменняў. На 20 запрошаных асоб з цяжкасцю назбіралася 12, я была трынаццатай. Частка настаўнікаў не мела пашпартоў, хаця пра выезд ведалі яшчэ ў маі. Частка не хацела з няведамых прычын. А тых, хто хацелі, не пусцілі дырэктары школ ці гмінныя ўлады. І вось гэтага я не разумею: настаўнікі ехалі на ўласны кошт, з падменай дамовіліся між сабою, што адзін аднаго заступіць. Ні школа, ні гміна не далі на курсы павышэння кваліфікацый ані адной залатоўкі і не дазволілі на выезд, матывуючы, што гэта дэзарганізуе працу школы. Нейкае памылковае кола: мы патрабуем, але рабіць не дазволім! Дзе логіка? Тыя, што паехалі, напэўна не шкадуюць ні страчаных грошай, ні страчанага часу. Праграма была вельмі насычаная і напружаная. На працягу тыдня настаўнікі наведалі каля двух дзесяткаў школ Брэста і Брэсцкай вобласці, пабывалі на ўроках, на адкрытых мерапрыемствах. Настаўнікі пазналі новыя метады і формы працы з вучнямі, адным словам, павысілі сваю кваліфікацыю.

— А як працуеце з моладдзю?

— У ліпені 2000 года ездзіла я з вучнямі ў краязнаўча-этнаграфічную экспедыцыю. 20 вучняў з апекунамі тыдзень падарожнічалі на роварах па ваколіцах Гайнаўкі. Сустракаліся мы з цікавымі людзьмі, пазнавалі старыя рамёствы, малявалі, збіралі фальклор і экспанаты для музейных выставак. Пасля на працягу двух тыдняў апрацоўвалі сабраныя матэрыялы. Спонсарам экспедыцыі была гарадская ўправа.

У 2001 годзе з вучнямі белліцэя і Падставовай школы № 6 у Гайнаўцы з тэатральнай пастаноўкай „Кароль Ірад” выступалі ў дамах сацыяльнай дапамогі ў Гайнаўцы і Белавежы, у шпіталі, у вясковых клубах Нараўкі і Старога Ляўкова.

У лістападзе мінулага года вазіла я вучняў гайнаўскіх падставовых школ на трохдзённую экскурсію ў Беларусь. Дзеці наведалі Высокае, Брэст, Камянец і Каменюкі. Апрача вышэйсказанага арганізую я сустрэчы, віктарыны, святы з удзелам вучняў і для вучняў.

— У будынку ГКПМіАБК ёсць кіназал. Чаму ў ім не паказваюць беларускія фільмы?

— Нельга сказаць, што не паказваюць. Быў час, калі паказвалі, што праўда нядоўга. Некалькі гадоў таму, згодна з дамовай з Міністэрствам культуры Рэспублікі Беларусь, якое перадало музею кінаапаратуру, Брэсцкі кінавідэапракат пазычаў нам фільмы для агляду. Пазычалі неадплатна, але пытанне перавозу фільмаў праз мяжу асталося нявырашаным. З часам і гэту праблему ўдалося вырашыць. Раз у два тыдні, у вольны ад работы дзень, ездзіла я ў Брэст, пазычала па 2 фільмы для агляду. Праз два тыдні абменьвала на наступныя. Так працягвалася некалькі месяцаў, а пасля аказалася, што „няма ахвотных глядзець гэтыя фільмы”. Тым не менш, у нашу відэатэку, якую збіраю ў бібліятэцы, час ад часу трапляюць беларускія фільмы на відэакасетах, якімі карыстаюцца настаўнікі беларускай мовы на сваіх уроках. Частку гэтых касет атрымліваю ў падарунку ад сваіх сяброў з Брэсцкага кінавідэапракату, частку купляю сама. Ведаю, што мае сябры гатовяць нам вялікі падарунак. Падазраю, што будуць гэта копіі большасці беларускіх фільмаў, якія перададуць нам ва ўласнасць, каб мы маглі заўсёды ў патрэбную хвіліну паглядзець фільм, які нас цікавіць.

— Пачаўся 2003 год. Што Вы зычыце сваім чытачам і сабе?

— Па-першае, здароўя. Па-другое, спакою і дабра ў жыцці. Цікавых планаў, мараў і — галоўнае — магчымасці іх здзяйснення!

— Дзякую за размову.

Гутарыў Віктар БУРА