Ніва № 6 (2439), 9 лютага 2003 г.

Памяркоўны адвакат

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

У апошні час праз Сейм пракацілася дэбата наконт польскай замежнай палітыкі найбліжэйшага часу. І наколькі ў кантэксце здарэнняў у свеце мала сумніваў, могуць выклікаць яе два галоўныя прыярытэты (уваход у структуры Еўрасаюза і асабліва блізкае партнёртва з ЗША), дык трэці з іх: адкрыццё Польшчы на Усход — за сабою цягне шмат пытанняў. Як у выказваннях шэфа польскай дыпламатыі Владзімежа Цімашэвіча, так і ў пераважнай большасці паслоў кіруючай кааліцыі і апазіцыі вынікала, што зараз за ўсходняй мяжой павінны мы шукаць сабе партнёра ў наступным парадку: у Літве і Украіне, у Расіі, а наканец у Беларусі, не забываючы і аб іншых былых рэспубліках СССР, як Казахстан, галоўным чынам з прычыны пражываючай там Палёніі. Нават вядомы з экстравагантных выказванняў і паводзін беспартыйны пасол Габрыель Яноўскі пагадзіўся са сцвярджэннем, што Еўропа, незалежна ад таварыскіх і саюзных суадносін, не будзе канчацца на Бугу. Заклікаў да наладжання спецыяльных суадносін з аднаго боку з Еўрасаюзам, з другога — з Расіяй, Украінай, а — як гэта ён акрэсліў — у будучыні з Беларуссю і з Турцыяй. Аднак у сеймавай дэбаце дамінавалі прасаюзныя галасы, якія падтрымліваюць усходнюю палітыку актуальнага ўрада. Шмат з прамоўцаў успаміналі Беларусь, але, наколькі я ўважліва выслухаў працяг дэбаты, з адносінамі да гэтай краіны былі яны вельмі асцярожныя.

— Еўропа абражваецца на недахоп дэмакратычных прынцыпаў у Беларусі. Ці Польшча, аднак, не павінна выйсці з шэрагу і звязацца з тамашнімі дэмакратычнымі сіламі? — пытаўся, здавалася б, рытарычна, Ежы Яскерня (СЛД).

Быццам у тым жа кантэксце выказаўся былы маршалак Сейма Мацей Плажынскі (Грамадзянская платформа):

— Памылкай было б легітымізаваць Аляксандра Лукашэнку. Не можам завельмі ласкава адносіцца да парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі.

— Беларусь гэта апошняя цалкам недэмакратычная ў Еўропе краіна. Мусім старацца за беларускую дэмакратыю і яе ўспамагаць. Гэта вельмі важны фактар нашых адносін з Усходам, — пераконваў у сваю чаргу Яраслаў Качынскі (Права і справядлівасць).

Пры нагодзе Тадэвуш Самборскі (ПСЛ) заўважыў:

— У Беларусі заўважаецца значны капітал сімпатыі да Польшчы.

Падляшскі пасол СЛД Яўген Чыквін спасылаецца на грамадскую думку, што палякі на першым месцы ў беларусаў у адносінах да іншых нацый. Прытым Я. Чыквін, як адзіны пасол, не спрабаваў папракаць у чым-небудзь Беларусь, асабліва гэтак, як іншыя паслы з пазіцыі вялікага брата ці, як акрэсліў Г. Яноўскі, сэрца Еўропы.

— Нашых адносін з Беларуссю не абцяжарваюць гістарычныя, трагічныя падзеі. Без зразумення Аляксандра Лукашэнкі і сітуацыі ў Беларусі нічога не даб’емся.

Аднак, суадносіны з Беларуссю ўва ўсёй сеймавай дэбаце былі сапхнуты на абочыну. Ніхто не заікнуўся нават, як павінны яны выглядаць, па-за выказваннямі збліжэння з г.зв. дэмакратычнай апазіцыяй. Хто канкрэтна з польскага боку меў бы з гэтай апазіцыяй збліжацца, ужо паслам праз горла не праціснулася, бо ж цяжка ўявіць (прынамсі мне), каб прадстаўнікі польскага ўрада ці прэзідэнцкай канцылярыі дамаўляліся за плячыма Лукашэнкі, якога ўсё ж легітымізавалі, хоць неахвотна, у Еўропе і свеце. Дык тыя пастулаты, апроч дэкларатыўнасці, нічога не азначаюць. Не ўдасца Польшчы выйсці па-за еўрапейскі шэраг, а заклікі змагацца за дэмакратыю ў Беларусі ні на што не прыдадуцца, калі польскія цэнтры ўлады не ў змозе нават успамагчы Радыё „Рацыя”.

Урэшце, з выказванняў міністра Цімашэвіча і пазней Аляксандра Кваснеўскага досыць ясна вынікае, што не бедная Беларусь, ані нават маленькая Літва, а багатая ў натуральныя рэсурсы і пакуль кульгавая, але, усё ж, імперыя — Расія — гэта партнёр, на якім будзе залежаць польскай палітычнай эліце. І нават калі прэзідэнт Кваснеўскі і сказаў, што польская спецыяльнасць — быць адвакатам у адносінах да ўсходніх краін, то ў гэтым кантэксце вылучыў, між іншым, Украіну. З Беларуссю польская замежная палітыка ўсё не можа справіцца, а, можа, і не хоча, бо, як у жыцці, часам лепш нічога не рабіць, каб не ляпнуць якога глупства з малапрыемнымі паслядоўнасцямі ў будучыні.

Беручы пад увагу сур’ёзныя разыходжанні ў законе, гаспадарках і эканамічных цягах абедзвюх нашых краін, застанецца толькі базарны памежны гандаль (нават калі ад лета будуць уведзены дарагія візы), ну, і, вядома, культурны абмен.