Вечар на Бярэзіне

Ганна КАНДРАЦЮК

— Беларусь — гэта незвычайны край, — сцвердзіў ён.

— Чаму — незвычайны? — пацікавілася я.

— Як чаму? — шчыра здзівіўся Вайрак. — А ведаеш, як многа там ваўкоў?!

* * *

Мы ехалі ў Беразіно. Горад, як кажа легенда, узнік дзякуючы... ваўкам, каханню і чарам.

— Было гэта ў часы, калі людзі чуйна ўспрымалі прыроду і ўзамен спазнавалі яе таямніцы. У дачку ваўкалакаў закахаўся бедны (але стойкі) парабак. Ваўкалакі-бацькі задумалі загубіць адважнага галыша. Мартынка, іх дачка, якая таксама пакахала хлопца, схітрыла. Яна ўкрала бацькам чарадзейную ваду, праз якую старыя мяняліся ў ваўкалакаў. Разам з хлопцам абярнуліся ў ваўкоў і ўцяклі далёка ў пушчу. Яны беглі ноч і дзень, пакуль аж знямоглая дзяўчына-ваўчыха патрабавала адпачынку. Cпыніліся на высокім беразе ракі.

— Тут так прыгожа, беразна, — сказала яна. — Давай астанемся тут жыць.

Хлапец паслухаўся, маладыя напіліся чарадзейнай вады і зноў сталі людзьмі. На ўлюблёным дзяўчынай месцы ўзнік пасёлак, які з часам людзі сталі называць Беразіно, а раку — Бярэзінай.

Горад Беразіно вядомы з паловы ХVI стагоддзя. Сто гадоў таму Напалеон Роўба пісаў:

— Przy ubostwie gruntow, mocno piaszczystych, cale bogactwo dobr (Potockich) w ogromnych lasach і olbrzymich lakach. Zwierzostan dobr do niedawna byl swietny. Prom na rzece i za miasteczkiem palac wspanialy z parkiem wlasciciela.

Для многіх Беразіно спалучаецца з паражэннем напалеонаўскай арміі.

* * *

У Беразіно мы прыехалі заначаваць ля муроў палаца Патоцкіх. Вечарэла. У цэнтры горада, дзе мы рабілі пакупкі, кішэла ад моладзі. Адчувалася нейкая ўзбуджанасць, настрой бяседы. Нам, нетутэйшым, падказалі дзе можна купіць найлепшае піўцо. Паводле звычаю мы смакавалі рэгіён праз яго кулінарыю і бровар.

З-за позняй пары нам не пашэнціла пабачыць керамічную агароджу ў мясцовым Палацы культуры. Яе аўтар — Аляксандр Сурмач (1941-1985) — родам з Віжны на Беласточчыне. Як піша Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва, творы Сурмача вылучаюцца нацыянальным каларытам, тонкім разуменнем спецыфікі матэрыялу, колернай і пластычнай выразнасцю.

Аляксандр Сурмач — аўтар многіх узораў вырабаў прыкладнога мастацтва і рэльефаў, між іншым, дэкаратыўных пластоў у мінскім Палацы тэкстыльшчыкаў п.з. „Вечар на Бярэзіне”.

Нас таксама вабіў вечар над Бярэзінай і мы згодна падаліся на вуліцу Набярэжную.

* * *

Каля старога палаца гарэлі вогнішчы ля якіх беразінаўцы смажылі каўбаскі і папівалі піва. Па парку шпацыравалі закаханыя парачкі.

Сам палац запушчаны і пакінуты. Проста з двара ўваходзім у вестыбюль і круглую парадную залу. Трэба ступаць асцярожна. У сярэдзіне, як і навокал будынка, нечыстоты, старыя прэзерватывы, падзертыя чаравікі. У палацы вырваны вокны, сыплецца тынк.

На мурах сядзібы чытаем графіці. Сярод іх палітычныя лозунгі Маладога фронту: Лука унижает нашу свободу. Задумайся молодь! Будь с нами!

Тут жа малюнак бел-чырвона-белага сцяга і партрэт вусатага дзядзькі. Пад ім подпіс — Спасём Радиму от козла!

Цікавая дэталь — лозунгі Маладога фронту напісаны на „трасянцы”.

— Раней тут была школа, — кажуць мясцовыя. Зараз пабудавалі новы будынак школы і ён разам са спартзалай па-суседску, на тэрыторыі старога парку. Палац чакае інвестара з мільёнамі.

— Ходзяць чуткі, што ўстрояць тут музей Напалеона, — смяюцца дзядзькі ля вогнічша. — За французскія грошы.

* * *

Наш план заначаваць у Беразіно праваліўся на месцы. У горадзе нам не пашанцавала знайсці месца для абозу. З’ехалі адсюль без аглядкі. Начавалі ў лесе.

Ля вогнішча Саша расказвае, як выпіваюць яго турысты з Захаду:

— Такія ірландцы... — Саша не скрывае захаплення. — Яны скрынкамі гарэлку купляюць.

— То пэўно ад шоку! — каменціруе Вячаслаў.

— Не, — пратэстуе Саша. — Найперш едуць пабачыць Мірскі замак, пасля замак Радзівілаў у Нясвіжы, далей Навагрудак і ўрэшце ладзяць ім экскурсію „на прыроду”. Для апошняга этапу экскурсіі неабходная скрынка гарэлкі.

Словы шафёра перажоўваем усю ноч: здаецца, што каля палаткі лазіць звярына. Хто думае пра ваўкоў і ваўкалакаў, хто пра больш буйную звярыну. Паводе таго ж Адама Вайрака, у Беразінскім прыродным запаведніку жывуць на волі не толькі ваўкі, але і мядзведзі.