Прафсаюзная салідарнасць

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Гэтымі двума цэнтрамі становяцца Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі і Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў. Калі нагадаць перадгісторыю ўтварэння абедзвюх арганізацый, то першая (ФПБ) узнікла на руінах савецкіх прафсаюзаў, якія называлі сябе школай камунізму і прываднымі рамянямі камуністычнай партыі. Асаблівых змен гэтая „беларусізацыя” ў дзейнасць Федэрацыі не прынесла, бо галіновая пабудова — асноўны чыннік арганізацыі — захавалася. Гэта значыла, што ў адзін і той жа прафсаюз, напрыклад, работнікаў адукацыі, уваходзілі як і самі настаўнікі, так і тыя, хто прымаў іх на працу і меў права звольніць — кіраўнікі школ і супрацоўнікі адпаведных аддзелаў адукацыі. Таксама ў тое ж прафсаюзнае аб’яднанне ўключаліся людзі, якія не мелі да выкладання ніякага дачынення, кшталту прыбіральшчыц, вартаўнікоў і сантэхнікаў, але месцам працы якіх з’яўлялася навучальная ўстанова. Тое ж было ва ўсіх галінах гаспадаркі. Зразумела, прафесійныя інтарэсы сябраў аднаго і таго ж прафсаюза раз-пораз былі не толькі розныя, а часцяком і процілеглыя.

Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў узнік на хвалі перабудовы з тых асобаў, што былі незадаволеныя існаваўшым у „афіцыйных” прафсаюзах парадкам рэчаў. І таму асноўным адрозненнем БКДП стала статутная забарона ўваходу ў прафсаюзныя шэрагі прадстаўнікоў наймальнікаў, гэта значыць тых людзей, ад якіх залежыла атрымае той ці іншы працаўнік прэмію ці вымову, варта прымаць чалавека на працу, ці лепей звольніць.

І тая, і другая арганізацыі з’яўляюцца аб’яднаннямі прафесійных саюзаў, куды ў сваю чаргу і ўваходзяць працоўныя. Здаецца, асабліва дзяліць ім паміж сабой няма чаго — абедзве мусяць дбаць аб паляпшэнні жыцця гэтых самых працоўных. Але сучасная рэчаіснасць уносіць свае карэктывы. Федэрацыя прафсаюзаў пасля леташняй змены яе кіраўніка (практычна — прызначанага А. Лукашэнкам былога намесніка ягонай адміністрацыі Л. Козіка) стала ўсё больш нагадваць савецкія прафсаюзы, стаўшы па сутнасці прываднымі рамянямі адміністрацый прадпрыемстваў і ўстаноў.

У Беларусі існуе практыка заключання трохбаковых пагадненняў паміж урадам, наймальнікамі і прафсаюзамі. У гэтае пагадненне, што называецца генеральным, уносяцца асноўныя, узятыя на сябе абавязацельствы кожнага боку, кшталту працэнта адмысловых адлічэнняў на сацыяльныя і культурныя патрэбы, забеспячэння працоўных тымі ці іншымі ільготамі, адпаведнага ўзроўню заработнай платы. Прафсаюзны бок у пагадненні прадстаўляе Федэрацыя, якая мусіць узгадняць праект пагаднення з БКДП. Але сёлета такога не адбылося. Больш таго, з боку кіраўніцтва Федэрацыя выставіла Кангрэсу патрабаванне аб неабходнасці павелічэння арэнднай платы за займаныя ім памяшканні, што знаходзяцца ва ўласнасці ФПБ. Павелічэнне прадугледжанае ў 10 разоў і роўнае таму, што выплачваюць за арэнду камерцыйныя структуры. Ну а камерцыяй прафсаюзам, вядома, займацца нельга. Кіраўніцтва БКДП гаворыць, што аплачваць новавызначаныя кошты арганізацыі не пад сілу і таму яна апынецца „на вуліцы”. А гэта пагражае стратай яе адрасу і як апошні вынік — юрыдычнае знікненне дэмакратычнага прафсаюзнага цэнтра.

У той жа час і ў рамках ФПБ наладжана барацьба з іншадумствам, якое існавала за часам кіравання арганізацыяй У. Ганчарыкам, які быў на апошніх прэзідэнцкіх выбарах кандыдатам ад аб’яднанай апазіцыі. Услед за ўвольненым галоўным рэдактарам прафсаюзнай газеты „Беларускі час” А. Старыкевічам, новае кіраўніцтва вымусіла стаць беспрацоўнымі яшчэ шэсць журналістаў гэтага выдання.

Цяжка прадвызначыць якія яшчэ праблемы чакаюць дэмакратычныя прафсаюзы. Уціск на іх усё больш узмацняецца не толькі з боку ўлады, што, дарэчы, не так трагічна, бо прафсаюзы ва ўсіх краінах мусяць быць апанентамі кіруючым колам. Але прыведзеныя вышэй прыклады сведчаць аб неіснаванні паміж ФПБ і БКДП такога паняцця як прафсаюзная салідарнасць.

Адначасова тыя, хто хоча абараніць свае працоўныя правы перад наймальнікам прыходзяць туды, дзе, як ім падаецца, могуць дапамагчы гэта зрабіць. Літаральна некалькі тыдняў таму Кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў папоўніўся яшчэ адной арганізацыяй. У яго склад увайшоў прафсаюз авіяцыйных дыспетчараў. Значыць, надзея на згаданую салідарнасць у Беларусі яшчэ жыве.