Навагодні сюрпрыз

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Падзея больш за ўсё нечаканая тым, што мала хто верыў у якую-небудзь магчымасць увогуле знаходжання паразумення паміж абодвума бакамі. Больш таго, прэтэнзіі да афіцыйных беларускіх улад з боку заходніх дэмакратый на працягу 2002 года толькі павялічваліся. Калі на якімсьці пасяджэнні ці то Савета Еўропы, ці то Парламенцкай асамблеі АБСЕ, ці то НАТО і закраналася беларуская тэматыка, то толькі ў адмоўным плане. Кіраўніцтва Беларусі, што называецца „атрымлівала на арэхі” ад кожнай больш-менш значнай еўрапейскай арганізацыі за пагаршэнне сітуацыі з правамі чалавека, свабодай слова ды ўвогуле за парушэнне тых дамоўленасцей, да якіх афіцыйныя беларускія ўлады мелі самае напасрэднае дачыненне. Асабліва гэта тычылася спрыяння ў рабоце Кансультатыўна-назіральнай групы АБСЕ ў Беларусі. Як вядома, цягам мінулага года гэтая група фактычна спыніла не толькі сваё функцыянаванне, але і існаванне, бо дзякуючы беларускім уладам дыпламатычнай акрэдытацыі пазбавіліся ўсе замежныя яе супрацоўнікі з-за непрацягнення віз. Вынікам такіх дзеянняў стала спачатку забарона на з’яўленне на Пражскім саміце НАТО беларускага прэзідэнта, а потым і забарона на ўезд у 14 краін Еўрасаюза, Нарвегію і ЗША васьмярым найвышэйшым беларускім чыноўнікам. Усе такія падзеі адбыліся на працягу восені і таму нічога не ўказвала на магчымую хуткую развязку і без таго моцна зацягнутага вузла дачыненняў Беларусі з вышэйзгаданымі арганізацыямі і краінамі.

Беларускае кіраўніцтва ў сваю чаргу не жадала прысутнасці ў дзяржаве тых, каго лічыла звычайнымі шпіёнамі і дэстабілізатарамі ўнутрыпалітычнай абстаноўкі. Наўрад ці гэта сапраўды адпавядала рэчаіснасці, але фактаў цесных стасункаў апазіцыі з КНГ АБСЕ, чым тых жа стасункаў апошняй з уладамі было насамрэч больш. Таму калі прэзідэнт Лукашэнка раптам пасля сустрэчы з Пуціным заявіў аб гатоўнасці выдаць візы хоць сотні прадстаўнікам АБСЕ, узнікла неабходнасць па магчымасці ўсекчы тыя функцыі і паўнамоцтвы, што мелі міжнародныя прадстаўнікі раней.

Напэўна з меркавання аб мэтазгоднасці прысутнасці хоць якой місіі АБСЕ чым ніякай падышлі да галасавання сябры Сталай Рады гэтай арганізацыі ў перадапошні дзень мінулага года. Праўда, яшчэ гавораць аб неабходнасці амаль у той жа час прыняцця бюджэту АБСЕ на 2003 год, а гэта значыць выдаткаў на дзейнасць тых ці іншых структур. І гэтыя структуры павінны альбо існаваць, альбо не. Так ці інакш, але рашэнне аб адкрыцці ў Мінску офіса АБСЕ (менавіта так цяпер будзе называцца місія) было прынятае ўсімі 55-ю сябрамі Рады аднагалосна. „За” прагаласавалі нават ЗША, якія заўсёды выступалі як апантаныя праціўнікі лукашэнкаўскага рэжыму. Здзіўляцца такім паводзінам прымушае змена мандата місіі. Цяпер яна будзе толькі дапамагаць беларускім уладам у пабудове дэмакратычных інстытутаў, забеспячэнні вяршэнства законаў і арганізацыі кантактаў з грамадзянскай супольнасцю. Гэта першая яе задача. Другая — дапамагаць уладам ажыццяўляць эканамічную і экалагічную дзейнасць. І трэцяя — назіраць за выкананнем дзвюх першых. Супрацоўнікі офіса не будуць мець дыпламатычнага статуса і мандат місіі трэба будзе штогод працягваць альбо не працягваць.

Беларускія кіруючыя колы віталі такі вынік перамоў і галасавання. Беларуская апазіцыя пакуль адназначна не выказалася, але з яе боку усё больш чутны словы расчаравання і „еўрапейскай здрады”. У той жа час амерыканская адміністрацыя выказвае задавальненне рашэннем улад Беларусі аднавіць працу прадстаўніцтва АБСЕ і мяркуе ў недалёкім будучым правесці кансультацыі з урадамі еўрапейскіх дзяржаў аб адмене абмежаванняў на ўезд у свае краіны высокапастаўленых беларускіх чыноўнікаў. У Еўрасаюзе лічаць, што гэтая падзея мае палепшыць стасункі з Беларуссю і плануюць цягам студзеня абмеркаваць ці дасягнула беларускае кіраўніцтва прагрэс у дачыненнях з АБСЕ, апазіцыяй, у правах і свабодах чалавека.

Падаецца вельмі дзіўным, што такія радыкальныя перамены ўнутрыпалітычнай сітуацыі ў Беларусі могуць адбыцца на працягу некалькіх тыдняў. Але жыццё, як мы бачым, перапоўнена сюрпрызамі. І калі адзін з іх ужо адбыўся — у магчымасць вышэйзгаданых перамен да лепшага за такі малы прамежак часу ўсур’ёз паверылі неаднаразова падманутыя беларускімі ўладамі заходнія дыпламаты, то чаму не можа адбыцца другі — у перамены да лепшага павераць у Беларусі?