2002 год — заканчэнне казкі

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Калі падыходзіць з дыялектычных пазіцый, то варта згадзіцца, што кожны чалавек, кожная група людзей, кожны народ жывуць згодна свайму менталітэту, сваім поглядам на рэчаіснасць, сваім уяўленням аб мінулым, сучасным і будучым. Дзейнасць палітыкаў, па вялікім рахунку, заключаецца ў выкарыстанні ў сабе выгадных мэтах гэтых самых народных уяўленняў, каб тым самым працягнуць сваё палітычнае жыццё.

Нягледзячы на тое, што менталітэт нацыі рэч даволі доўгатрываючая, перамены ў народных сімпатыях і антыпатыях да таго ці іншага палітыка такія ж частыя як восеньскі вецер. Бо кожны палітык ёсць чалавекам, погляды і дзеянні якога на нейкім этапе перастаюць задавальняць большасць насельніцтва. Таму і праходзіць вымушаная карэкціроўка палітычнага курсу краіны праз дэмакратычныя выбары.

Падчас існавання Савецкага Саюза Беларусь лічылася добраўпарадкаванай рэспублікай. Тут канцэнтраваўся вялікі інтэлектуальны патэнцыял, у першую чаргу, навукова-тэхнічны, моцнай была вытворчасць, якая працавала на вялікую па памерах краіну, а знаходжанне на заходніх рубяжах СССР прыцягвала значную ўвагу ваенна-прамысловага комплексу. Таму распад Савецкага Саюза выклікаў у большасці насельніцтва не радасць ад нечаканага суверэнітэту, а хутчэй жаль па адносна заможным жыцці. Тое, што называецца настальгіяй па мінулым. Таму і пачатак 90-х, г.зн. першыя гады незалежнасці, быў не перыядам развіцця краіны згодна нацыянальна-дзяржаўных інтарэсаў, а быў часам народнай дэзарыентаванасці і мацнеючага страху перад будучыняй.

У такіх варунках, зразумела, сімпатыю насельніцтва мог атрымаць толькі чалавек, які не толькі разганяў гэты страх, абяцаючы пакараць усіх карупцыянераў-„крывасмокаў”, але і аднавіць разарваныя эканамічныя сувязі, у першую чаргу, з Расіяй. Пры гэтым людзям не тлумачылася, чаму разарваліся гэтыя сувязі і ці можна сапраўды іх аднавіць ва ўмовах рынкавых адносін. Адначасова новаствораны міф падмацоўваўся рознага кшталту палітычнымі заявамі аб агульных грошах, што будуць выдаваць два галоўныя банкі кожнай краіны Саюза Беларусі і Расіі, а таксама аб суіснаванні дзвюх незалежных дзяржаў у, зноў жа, незалежнай адной.

Да 2000 года такі міф з папулісцкіх мэтаў быў выгадны як лукашэнкаўскай Беларусі, так і ельцынскай Расіі. Але калі першая цярпліва чакала новага СССР, атрымліваючы нафту за пацалункі, то другой не заставалася нічога як наладжваць ліберальныя рэформы і ўсталёўваць рынкавыя адносіны. І ў рэшце рэшт абедзьве суіснуючыя ў нібыта адным саюзе краіны аказаліся не толькі розныя палітычна, але і эканамічна. Больш таго, для Расіі ўздыхі аб былой савецкай велічнасці сталі губляць сэнс, бо на сённяшні дзень гэтая краіна, калі не ва ўсім, то ў вельмі многім пераўзышла самую сябе тых часоў. Сведчаннем чаго стаў усё больш нарастаючы аб’ём продажу зерня за мяжу, чаго не было з 60 гадоў мінулага стагоддзя, і прэфіцыт бюджэту, г.зн. даходы ў дзяржаўную скарбонку пераўзыходзяць выдаткі з яе.

Беларусь тым часам усё больш вярталася да камандна-адміністрацыйных метадаў кіравання, вобразна кажучы, выціскаючы ўсё да апошняй кроплі з тых самых прадпрыемстваў са старэючым абсталяваннем і ледзьве дыхаючых калгасаў. Магчымую змену дзяржаўнага кіраўніцтва і дзяржаўнага курсу блакавала фальсіфікацыя выбараў. Але падтрымліваць такую эканоміку ў рабоце, а таксама тых, хто ёю кіруе дазваляла фінансавая дапамога Расіі.

Аднак кожны капітал імкнецца да распаўсюджання, заваявання новых сфер свайго ўплыву. І гэта ў 2002 годзе стала галоўным чыннікам расійска-беларускага эканамічнага канфлікту, па сутнасці, канфлікту эканамічных сістэм. Асабліва яскрава гэта праявілася ў спробе нацыяналізаваць Беларуссю расійскі нафтаправод, у перашкодах у распаўсюджанні расійскага піва на беларускай тэрыторыі, у нашумелай гісторыі з нежаданнем лукашэнкаўскага кіраўніцтва аддаць пад абяцаную прыватызацыю „Белтрансгаз” — галоўнага пастаўшчыка „блакітнага паліва” ў Беларусі.

На такі паварот справы, калі Расію больш цікавяць эканамічныя выгоды, а не расійска-беларуская палітычная магутнасць у Мінску згаджацца не хацелі. Але знешнепалітычныя абставіны вымусілі. І цяпер беларускі кіраўнік аказаўся ледзьве не ў шэрагах барацьбітоў за незалежнасць і ўжо не кажа пра тое, што ён адзіны галасаваў супраць Белавежскіх пагадненняў, якія канстатавалі смерць СССР. Зразумела, уласны палітычны лёс важней за вузы славянскага братэрства. Але з міфам прыйшлося развітацца, як і з ненароджаным гімнам саюзнай дзяржавы. Праўда гэта зусім не азначае, што цяпер Беларусь чакае хваля абуджанай нацыянальнай самасвядомасці, хутчэй — спаўзанне ў разрад расійскай блізказамежнай перыферыі.