Партугальскія надзеі

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Праблема выезду ў свет вышэйшых чыноўнікаў Беларусі паўстала пасля Пражскага саміту Паўночна-атлантычнага альянсу, на якім А. Лукашэнка, што адначасова з’яўляецца Вярхоўным Галоўнакамандуючым, стаў непажаданай для арганізатараў асобай. Пра прычыны ўжо гаварылася многа — асноўная з іх — парушэнне правоў і свабод чалавека, якія выражаюцца ў парушэнні ўладамі ўзятых на сябе міжнародных абавязкаў і ўласнаствораных законаў. З-за гэтага і пазбавілася магчымасці працаваць у Беларусі Кансультатыўна-назіральная група АБСЕ, якая была створана і накіравана ў краіну ў 1997 годзе пасля сумнавядомага рэферэндуму 1996 года і ў разгар канстутыцыйнага крызісу. Мэтай групы было стварэнне магчымасці для абодвух зацікаўленых бакоў, а менавіта прэзідэнта і існаваўшага на законных пачатках Вярхоўнага Савета, выйсці з гэтага самага крызісу, не парушаючы больш беларускіх законаў. Аднак з цягам часу паказалася, што Вярхоўны Савет аказаўся няздольным быць рэальнай процівагай выканаўчай улады, якая „падмяла” пад сябе ўсё дзяржаўнае кіраванне. Місія АБСЕ, хацелася ёй таго ці не, была вымушана кантактаваць з тымі, хто сапраўды акрэсліваў сваю апанентнасць прэзідэнту. Бо без існавання другога боку знікае самая наяўнасць канфліктнай сітуацыі і прысутнасць місіі становіцца бессэнсоўнай. Гэта, відаць, выдатна разумеў былы яе кіраўнік Ханс-Георг Вік, таму і стаў аб’ектам непрыязнасці для лукашэнкаўскага атачэння.

Калі вынішчыць апазіцыю да канца не аказалася магчымым, бо гэта немагчыма па вызначэнню аб існаванні розных думак і меркаванняў, то звесці амаль у нішто яе вагу ў беларускім грамадстве выканаўчай уладзе па-сапраўднаму ўдалося. Асабліва гэта праявілася пасля леташніх прэзідэнцкіх выбараў, калі дэмакратамі апанавала пачуццё безвыходнасці і дэпрэсія. У выніку стаўленне прэзідэнцкай улады да КНГ АБСЕ стала паказчыкам дзейснай наяўнасці ва ўнутрыпалітычным жыцці Беларусі вышэйазначанага другога боку. Таму місія фактычна спыніла сваю работу ў Мінску.

У той жа час знешнепалітычныя варункі існавання лукашэнкаўскага рэжыму сталі імкліва мяняцца. Нягледзячы на інтэгратарскую рыторыку і прыярытэт усяго расійскага ў Беларусі, беларускаму кіраўніку стала боязна за сваё далейшае палітычнае існаванне. Бо аказалася, што Расія можа быць больш за яго зацікаўленая набыццём новых сфер рэальнага і ўсеагульнага ўплыву. Часы Ельцына з прапановай браць суверэнітэт колькі ўнясеш прайшлі. І цяпер усё часцей чуваць з вуснаў беларускіх чыноўнікаў аб існаванні розніцы ў падыходах да пабудовы Саюза Беларусі і Расіі, а адзіную валюту — расійскі рубель — беларускім інтэгратарам ужо не хочацца ўводзіць у 2004 годзе, а пажадана пазней. Гучаць прапановы аб вывадзе з абарачэння нават тэрміна „саюзная дзяржава”, бо, аказваецца, правільна трэба казаць „саюз дзяржаў”.

Па ўсім відаць, што менавіта такія абставіны і прывялі да абвяшчэння А. Лукашэнкам аб жаданні да перамоваў аб мандаце місіі АБСЕ, хаця некалькі месяцаў таму такога жадання чамусьці не было. Наладжваць перамовы сталася магчымым толькі з адной краінай — Партугаліяй, якая да канца году старшынюе ў АБСЕ і якая не далучылася да еўрапейскага візавага байкоту А. Лукашэнкі і яго бліжэйшага атачэння.

Партугалія — сярэдніх памераў паўднёваеўрапейская краіна, якая ў мінулым стагоддзі перажыла ўласны фашысцкі рэжым і здолела пазбавіцца ад яго сама. Магчыма таму, а таксама з-за жадання павысіць свой сучасны аўтарытэт у Еўропе, падштурхнула яе да своеасаблівага працягвання рукі дапамогі А. Лукашэнку ў той час, калі астатнія краіны Еўрасаюза, Нарвегія і ЗША ад яго адвярнуліся. І ў рэшце рэшт перамовы пачаліся. Але дакладная дата і нават месца іх не разгалошваюцца. Вядома толькі што гэта адбылося напрыканцы першай дэкады снежня недзе ў Вене. Аб ходзе перамоў і поўным складзе іх удзельнікаў таксама не распавядаецца. Па неправераных чутках становіцца вядома, што на іх імкнуцца паўплываць як прадстаўнікі Расіі, так і ЗША. Аднак з якой мэтай — застаецца здагадвацца.

Падаецца, што афіцыйны Мінск імкнецца весці перамовы дзеля перамоў, бо патрабуе, каб умовай допуску місіі стала значнае змяненне варункаў яе дзейнасці, асноўны з якіх — шчыльнае і канструктыўнае супрацоўніцтва з уладамі. З іншых падыходаў КНГ АБСЕ А. Лукашэнку і не патрэбна. Але калі місія стане папросту замежным агучвацелем беларускага афіцыёзу, то значэнне яе для беларускіх дэмакратаў стане меншым, чым фактычная адсутнасць групы ўвогуле.

Партугальскія дыпламаты вельмі спадзяюцца на хуткае і ўдалае завяршэнне перамоваў і аднаўленне дзейнасці КНГ аж са студзеня, бо з новага году старшыняваць у АБСЕ будзе Галандыя. Як станецца на самой справе пакажа час, але на сёння добра відаць, што ў Беларусі няма той рэальнай палітычнай сілы, якая зацікаўленая менавіта ў хуткім вырашэнні дадзенай праблемы.