Дзед ды баба, дзед ды баба

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

За вёскай, у бок Сабятына, відаць сляды колішніх паселішч. Валуны з правага боку з’яўляюцца рэшткамі даўняга панскага двара; у Сасінах быў вялікі маёнтак. У першую сусветную вайну двор згарэў і пан перабраўся ў Быстрае, дзе да таго часу быў адно фальварак. А ў чарговую вайну пан уцёк і ягоны маёнтак падзялілі між людзей.

З левага боку захаваўся толькі склеп. Жыў там Шымчук, які быў у Амерыцы, і за заробленыя там грошы купіў у Снежках маёнтак, які распасціраўся аж пад Сабятына. Ён пры санацыі першую жняярку купіў, з крыламі. Пасля Шымчуковы дзеці прадалі ўсё і ягоныя ўнукі нават туды не заглядаюць; бо і няма чаго.

З другога боку, ад Белкаў, таксама вялікая гаспадарка была. Яе купіў солтысаў дзед, таксама за заробленыя ў Амерыцы грошы. Дзед выехаў у Амерыку і там добра абжыўся, але давялося вярнуцца. Ён у Амерыцы ажаніўся з дзяўчынай з Галіцыі; яе маці прадала сваю зямлю, каб дачку выправіць у лепшы свет. Аднак амерыканскі клімат шкодзіў яе здароўю, і таму солтысавы дзед з бабай прыехалі ў Снежкі. Іхнія трое дзяцей вярнуліся на пакінутае ў ЗША дабро, а двое, дачка і сын — солтысаў бацька, які нарадзіўся за акіянам — асталіся ў Сасінах.

Назва вёскі, як мне сказалі, выводзіцца ад пана Саса, які калісь там жыў. Каля царквы калісь была крыніца з гаючаю вадою; у старой царкве стаяла многа кастылёў, якія пакінулі аздараўленцы. Аднак нейкая пані была ў той крыніцы выкупала сабаку і тая крыніца прапала.

Няма ўжо ў Сасінах і старой, Праабражэнскай, царквы. Калі ў 1947 годзе людзі вярнуліся ў хаты з велікоднага набажэнства, царкву ахапіў пажар. Адна жанчына, каталічка, успела выцягнуць з агню Галгофу; уратавалі яшчэ і адну харугву. А іншая жанчына стаяла з боку і смяялася. І тады з полымя вырвала праз акно палаючую кніжку, якая ўпала на страху ейнай клуні, якая згарэла запар з царквою.

Новую царкву пачалі будаваць восенню 1951 года, пад зіму накрылі. Будавалі польскія майстры з-за Буга, ад Сарнакаў; людзі іх у сябе па чарзе кармілі і начавалі. Іканастас зрабіў майстар з Бельска. Цэглу для царквы рабілі ўсе, а найбольшы ўклад працы ўнёс Іван Леўчук. Цэглы нарабілі столькі, што яшчэ хапіла на агароджу могілак у Мілейчычах.

Да 1895 года пакойнікаў хавалі побач царквы. Яшчэ захаваліся каменныя стэлы з таго часу. Ахвяравалі іх Пракофій і Марыя, Сямён і Анастасія, Давід і Марфа... Цяжка ўжо чытаецца высечаныя ручным шрыфтам надпісы. Выдатна захаваўся затое крыж на пастаменце з чырвонага каменя, пастаўлены сто гадоў назад, з надпісам: „ЗА УПОК. ГОС. ДУШ УСОП. ПЕТРЯ АНАСТАСІИ ЛУКИ И ВСЕХЪ СРОД. СЕЙ КРЕСТЪ СООРУЖЕНЪ ПАВЛОМ АНАСТАСІЮ АЛЬШТЫНЮК 12 ОКТ 1902 Г.”

Сёння пакойнікаў хаваюць за вёскай; кожная вёска мае свае могілкі. Да Сасінскага прыхода належаць яшчэ Белкі, Быстрае, Снежкі і Сабятына. У Снежках набажэнствы адпраўляюцца дзве нядзелі, а ў трэцюю нядзелю — у Сабятыне, дзе ёсць свая каплочка. У гэтым годзе ў Сасінах завершана пабудову плябаніі, цяпер у вёсцы дзве плябаніі і абедзве пустыя. Настаяцель жыве ў Бельску, а гэта прыхаджанам не падабаецца:

— Паніско! За ўсім званіць па яго трэба, а ён тут патрэбны амаль штодзень.

Ёсць яшчэ і іншы аспект наконт бацюшкі. Ашарашыла мяне пытанне:

— А вы не ведаеце: жыве ён з жонкай?

Ну так: бацюшка ў вёсцы можа адыгрываць асаблівую культавую ролю, так, як у шырокім свеце напр. Памэла Андэрсан. Людзі хочуць ведаць як найбольш пра свайго куміра, у тым ліку і ягоную love story...

— Калісь харашэ было жыць, а цяпер то няма з кім і пагаварыць. Бывала, у Быстранскі лес у ягады хадзілі і спявалі, і з Белак спеў быў чутны. Калісь вечарам на вуліцы бабы спявалі, а цяпер усе то з кульбай, то з горбам. У царкву ходзяць яшчэ, спяваюць. А нядаўна брат брата нажом угадзіў, то карэтка прыязджала...

Крамы ў Сасінах няма, самаходы штодзень ездзяць. Водаправода няма; войт абяцае на лета. Нядаўна, ужо восенню, тэлефоны правялі.