Наша Крынічнае

Ганна КАНДРАЦЮК

Дарогу ў Крынічнае меў паказаць нам сам начальнік міліцыі ў Міры. Спачатку ён узяўся тлумачыць, як і куды ехаць, дзе павярнуць. У канцы махнуў рукой:

— Завязе вас мой чалавек, — рашыў, — ён будзе ехаць спераду на сваёй машыне, а вы — ззаду.

У нашай кампаніі ўзнікла паніка.

— Да Янкі Брыля з міліцыяй?!

Наш візіт меў сяброўскі характар. Анна Сабэцкая, перакладчыца Брыля на польскую мову, ехала з шампанскім. І мы з букетам кветак (ад Веры Касмовіч) хацелі павіншаваць пісьменніка з 85-мі ўгодкамі.

— Віншаваць, з міліцыяй... — выглядала на тое, што ў гэты раз мы самі сябе падставілі.

За Мірам наш „міліцыянт” знік з вачэй, карацей, ён павярнуў у поле, дзе капалі бульбу.

* * *

Блуканіна ў лесе, здавалася, ніколі не скончыцца.

Мы ехалі пясчанымі дарогамі, а за намі цягнуўся шэры хвост пылу.

— Савецкія пісьменнікі, — фантазіраваў Юрась, — у дастатку ды ў палацах жылі.

Пад яго ўплывам мы ўжо „бачылі” дачу Брыля як харом з мармуровымі калонамі і пародзістымі сабакамі.

У пачатку вёскі нас падтрымалі ў мроі:

— Ён у белай мураванцы жыве, у канцы.

Лакалізацыя „палаца” ў канцы вёскі паказалася недурной. Вядома не ад сёння, што пісьменнікі любяць падыхаць прасторай.

Мы пераехалі ўсё Крынічнае і не знайшлі двара, які пасаваў бы да расказаў сябры.

— Пайду і спытаюся ў людзей, — пайшоў па розум Вячаслаў. Ён зайшоў пад тыповы дачны домік, белую мураванку з ганкам.

Вячаслаў доўга круціўся каля дачы, абышоў яе кругом, пастукаў у акно.

— Гэта тут! — абвясціў тонам пераможцы.

Па чым пазнаў дом пісьменніка? На ганку ляжалі гадавік „Нашай Нівы” і беларускія кніжкі.

Праз момант сустрэў нас сам Янка Брыль.

— Вандруем слядамі класікаў, і не маглі вас мінуць, — прадэкламавала Лена.

— Класікаў у нас развялося! — пажартаваў Брыль і запрасіў у свой дом. Найперш — у садок са спелымі яблыкамі.

* * *

За сталом мы гутарылі пра новы літаратурны часопіс „Дзеяслоў”. Зараз, калі пішу гэтыя словы, „Дзеяслоў” ляжыць перад маімі вачыма. Чытаю лірычныя запісы Янкі Брыля і зноў бачу Крынічнае. Там вясна, радасць.

І тая знаёмая дарога з аўтакаляінамі, па якой ідзе з намі пісьменнік паказаць бярозку, што вырасла з сярэдзіны пянька зрэзанага дуба.

Шырокія аўтакаляіны прылясной дарогі ўтапіліся ў павышэлай ад дажджоў траве, замест ранейшага пылу на іх, цяжкага для хады, гладкая ўезджанасьць, па якой ідзецца тупка.

Ня толькі мне.

Павярнуўшы з двара на дарогу, заўважыў воддаль у каляіне... бусла. Так проста гэта і так незвычайна, ніколі нябачана, каб і ён уладзіўся прайсьціся!... А мне прыйшлося яму перашкодзіць, хоць я спачатку пайшоў і павальней. І раз, і два азірнуўшыся на мяне, буська нясьпешна, але ж і абачліва падскочыў, залапаў крыламі ўшырыню, на выгляд цяжка ўзьняўся, пашыбаваў над дарогай і ўзьлескам, пад раньняе сонца, туды дзе асядзе чырвонымі цыбамі на рослазялёнай роўнядзі, закіне дзюбу ў неба і зойдзецца шчасьлівым клёкатам-сьмехам^*.

* * *

На ганку, дзе ігралі цвыркуны, дзяўчаты ўміг падрыхтавалі застолле (Янка Брыль быў у клопаце, жонка пайшла ў лес па брусніцы).

Мы праспявалі юбіляру „Многая лета”, а сам Янка Брыль узнёс слаўны ўкраінскі тост:

— „Хай будэ грэчка”!

Дзеля кампаніі, па-юбілярску, пісьменнік пацалаваў чарку. Болей — як прызнаўся — не дазваляе здароўе.

— Ці ў Мір, на Свята пісьменства збіраецеся?

— У мяне хворыя ногі, а там стаяць трэба, — адказаў.

Гутарка пра беларускае пісьменства цяжкая і сумная як на юбілейныя сустрэчы. З новым навучальным годам планавалася закрыць 230 сельскіх школ, у асноўным беларускіх. Са школьнай праграмы міністэрства адукацыі прыдумала выкінуць творы Васіля Быкава.

— Чаму няма пратэстаў?

Замест адказу мы пачулі пытанне-дакор.

— Дзе пра гэта можна сказаць?

Сродкі масавай інфармацыі не кранаюць цяжкіх пытанняў. Ды і тое, што выплывае на верх гэта малы фрагмент рэчаіснасці.

* * *

Янка Брыль — класік і „жывая легенда”, аўтарытэт усіх пакаленняў беларусаў.

Нарадзіўся 4 жніўня 1917 года. Яго родная вёска — Загорра, недалёка Міра. Ад 1983 года прыязджае на дачу ў Крынічнае, дзе праводзіць час з вясны па познюю восень. Тут нарадзіліся многія творы, у якіх адлюстраваная жывапіснасць прынёманскага кута.

Пісьменнік паказаў свае любімыя месцы. Дуброву над Нёманам, якую калісьці пасадзіў старшыня калгаса — рамантык. Маляўнічы бераг Нёмана з панарамай даліны. Здзівіў нас знаёмы вобраз. Тут на высокім беразе відаць Залучча Сыракомлі.

Наша Крынічнае.

Да ўсяго прывыкаеш. Салаўёў яшчэ застаў, але запісваць не пацягнула.

А жураўліны пераклік за Нёманам, дзе лугі тым часам дружна пайшлі ў зеляніну ад начных і дзённых дажджоў, чую кожную раніцу з дарогі ў пасёлак, як быццам без хваляваньня, як штосьці звычайнае, неад’емнае.^*

Што ж, на дваццатай тут вясьне.

^* Янка Брыль, Вясна, „Дзеяслоў”, № 1, верасень 2002 г.