Беларуская місія кур’ера

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

Прыехаў ён па запрашэнні беластоцкіх прадпрымальнікаў. З уласнае волі хацеў сустрэцца з беларускім асяроддзем.

— Я вельмі шчаслівы, што мы маглі сустрэцца, і гэта з майго боку не канвенцыянальная фраза. Галоўная мэта майго візіту ў Беласток гэта спатканне з вамі. Прымірэнне і набліжэнне паміж намі — у жыццёвым інтарэсе Польшчы, — пачаў сустрэчу з лідэрамі беларускіх арганізацый, моладдзю і журналістамі.

Блізка 90-гадовы Ян Новак-Езяранскі (58 гадоў у эміграцыі; сёлета вярнуўся на пастаяннае жыхарства ў Польшчу) прызнаўся, што мала ведае аб праблемах польскіх беларусаў:

— Ці ёсць у вас нейкі памост, федэрацыя арганізацый на ўзор Кангрэса амерыканскай Палёніі, без дамінацыі якойсьці з іх? — пытаўся.

Выказаў перакананне:

— Канфлікт, нянавісць, дыскрымінацыя як бумеранг удараюць у таго, хто іх кідае. Чым большы лібералізм у адносінах да меншасцей, тым лепш для Польшчы. Усе нацыі маюць тую схільнасць, што памятаюць аб крыўдах, якія ім былі нанесены, а не аб сваіх, учыненых самімі. Крыніца антаганізмаў — перш за ўсё мінулае. У нашых адносінах на такіх антаганізмах заўсёды карыстала Масква. Ці варта сварыцца, хто каго больш пакрыўдзіў?

Прапанаваў, каб на ўзор апрацаванай кнігі польска-беларускіх разыходжанняў у супольнай гісторыі падрыхтаваць па пунктах „спісак неаформленых спраў”. Мае яна паслужыць Новаку-Езяранскаму для размоў з яго высокапастаўленымі сябрамі. Дадаў прытым, спасылаючыся на намечаныя Яўгенам Вапам, старшынёй Беларускага саюза ў РП, праблемы з устаноўкай у Бельску помніка памяці забітых атрадам „Бурага” фурманоў.

— Палякі павінны як найдалей ісці поплеч з беларусамі ў справе ўвекавечання месцаў іх памяці. Беларусы, як і палякі, маюць поўнае права для ўвекавечання сваіх герояў.

Ян Новак-Езяранскі падтрымаў ідэю стварыць свайго роду Радыё Вольная Еўропа для беларусаў. На яго думку, магло б яно вяшчаць па-беларуску, і, можа быць, па-руску (каб дайсці да шырэйшай групы адрасатаў), каб і ў гэтай мове памагаць у развіцці беларускай свядомасці:

— Такое радыё павінна таксама перадаваць урокі беларускай мовы.

Са смуткам аднёсся да заблакіравання дзейнасці Радыё „Рацыя” (здаецца, не разумеў прычын, значыць, змены палітыкі Вашынгтона ў адносінах да Мінска і Масквы) і ліквідацыі з эфіру польскага публічнага радыё Багумілы Бэрдыхоўскай, знаўцы беларускіх рэалій і праблематыкі:

— Польскія ўлады павінны памагчы ў працы Радыё „Рацыя”.

Новака-Езяранскага здзівіла, што ў час двухдзённай пабыўкі ў Беластоку і на Падляшшы не заўважыў кірылічных надпісаў, асабліва на прыватных крамах, як гэта ёсць у польскім раёне, напрыклад, у Чыкага.

Антон Мірановіч, кандыдат Беларускага выбарчага камітэта на прэзідэнта Беластока тлумачыў сітуацыю беларусаў у рэгіёне і яго сталіцы:

— Што з таго, што ў нас ёсць афіцыйныя прызнаныя правы і свабоды, калі ў лакальным маштабе яны не шануюцца.

Адносна палітыкі прэзідэнта Беларусі і сітуацыі ў гэтай краіне Ян Новак-Езяранскі сцвердзіў:

— У Польшчы ёсць шанц памагаць Беларусі і ўзмацняць яе дзяржаўнасць. Я хацеў бы ад вас даведацца, як да гэтага пытання падысці.

І зазначыў:

— У Польшчы няма магчымасці ваяваць з Аляксандрам Лукашэнкам. Нельга ў адзін „гаршчок” укідаць Лукашэнку і беларускае грамадства. Няма лепшага спосабу на кансалідацыю грамадства з кіраўніком, чым яго ізаляцыя. Польшча не павінна ўключацца ў крыжовы паход, хоць Лукашэнка гэта не дэмакрат.

Ужо дзень да сустрэчы з прадстаўнікамі беларускага асяроддзя, у час размовы з уладамі Беластока Ян Новак-Езяранскі выказаўся ў падтрымку самастойнага старту беларусаў у самаўрадавых выбарах (Беларускага выбарчага камітэта).