Мама ўсё жыццё сумавала па Беласточчыне

Сяргей ЧЫГРЫН

— Я нарадзілася ў 1941 годзе, — пачала свой аповед Раіса Каральчук. — Са слоў маці Юліі Каральчук (1915-1965) я даведалася, што да вайны мы жылі ў вёсцы Лука. Калі ў 1941 годзе на Беласточчыну прыйшлі немцы, нас яны вывезлі ў Беласток. Спачатку мы жылі ў лагеры, а пасля нас немцы пасялілі ў доме па Мазавецкай вуліцы. Чаму яны так зрабілі, я не ведаю. Але, мусіць з-за таго, што наш бацька Рыгор Каральчук (1915-1979) быў вельмі добрым і адметным сталяром. Ён усе ваенныя гады працаваў у сталярцы: рабіў вокны, дзверы, сталы, табурэткі, лаўкі, шафы і іншую розную мэблю. І цяпер, калі я прыязджаю ў Беласток, часам пазнаю бацькавы вокны і дзверы ў многіх прыватных дамах, якія былі пабудаваны да вайны ці ў вайну.

У 1944 годзе мы зноў вярнуліся ў вёску Луку. У гэты час пачалася моцная агітацыя ехаць у Савецкі Саюз, маўляў, там шмат зямлі, добры заробак, можна пабудаваць дом для сям’і і г.д. А ў нас у Луцэ, сапраўды, было мала зямлі, ды і хата — адна на трох братоў. Таму бацька вырашыў ехаць на Усход. Мама вельмі плакала, яна не хацела развітвацца з Беласточчынай, са сваімі роднымі і блізкімі людзьмі. Маці вельмі моцна кахала бацьку, паважала яго і слухала: куды ён — туды і яна.

У адзін з асенніх дзён мы, а гэта я, мама, тата і старэйшы брат Генік, сабраліся ў дарогу. Нам і яшчэ адной сям’і выдаткавалі цэлы вагон, куды мы загрузілі свае рэчы, мэблю, карову, свіней і пачалі развітвацца. Я была яшчэ маленькая, але тое шчымлівае развітанне памятаю і сёння. Мы так не хацелі нікуды ехаць, моцна плакалі, перажывалі. Але, відаць, найбольш плакала і хвалявалася мама.

Цягнік нас некалькі дзён вёз на Усход. Спыніліся мы на Магілёўшчыне, але ў якім раёне, не памятаю. У памяці засталася толькі назва станцыі — Цёмны Лес. На гэтай станцыі пасяліліся ў аднаго гаспадара. Жыў ён на нейкім хутары каля лесу. Ахапіў нас нейкі самотны адчай і туга па радзіме. І ўсё ж мы паціху неяк перазімавалі, а вясною бацька паехаў на Гродзеншчыну шукаць лепшага месца. Тым больш, што ягоны брат Язэп з сям’ёю жыў на Ваўкавышчыне. Едучы ў Ваўкавыск, бацька спыніўся ў Слоніме. Тут ён сустрэўся з мясцовымі жыхарамі, якія ў час гутаркі прапанавалі яму працу ў арцелі „Красный столяр”.

Мы радасныя і шчаслівыя пераехалі бліжэй да Беластока ў Слонім, тут ад татавай працы нам далі кватэру. У горадзе над Шчарай мы аселі на ўсё жыццё.

Жывучы ў Слоніме, мама ўсё роўна вельмі сумавала па Луцэ і яе людзях. У канцы 1950-х гадоў ёй пасля ростані ўпершыню ўдалося наведаць Беласток і Луку, сустрэцца са сваімі роднымі і блізкімі людзьмі.

У Слоніме мае бацькі пабудавалі новы прыгожы дом, тут нарадзіўся мой малодшы брат Жорык. Але мама пражыла толькі 50 гадоў...

Калі Беларусь стала незалежнаю дзяржавай, я стала часцей наведваць Беласточчыну. У Беластоку жыве мая родная цётка, маміна сястра Марыя Матысюк. Спыняюся заўсюды ў яе. І калі там бываю — успамінаецца маё маленства, мама і тата...