Да гісторыі царквы ў Белавежы

Генадзь СЕМЯНЧУК

У лістападзе 1887 г. інжынер Трубнікаў прадставіў праект новага будынка царквы ў Белавежы, які аказаўся дакладнай копіяй будынка царквы ў сяле Крупчыцы Кобрынскага ўезда. Будаўніцтва гэтага будынка каштавала б 26 919 руб. і ў ёй змяшчалася б 500-532 асобы адначасова. Новы праект задаволіў і сталіцу Санкт-Пецярбург, і Гродна.

Стары драўляны будынак Белавежскай царквы было вырашана перадаць у які-небудзь праваслаўны прыход. Спачатку прапанавалі Грыневіцкаму прыходу Бельскага ўезда. Праўда, святар Свята-Ільінскай царквы ў в. Грыневічы Іаан Пісканоўскі паведаміў, што па прычыне беднасці і малалікасці яго прыхода перавозка старога будынка Белавежскай царквы немагчымая. А вось сяляне з вёскі Трасцянка Бельскага ўезда пажадалі ўласнымі сіламі і сродкамі перавезці будынак старой драўлянай царквы з Белавежы для выкарыстоўвання яе як могілкавай пры іх вёсцы. На гэта 17 снежня 1888 г. яны атрымалі дазвол ад Літоўскай Духоўнай Кансісторыі.

Гродзенская губернская царкоўна-будаўнічая прысутнасць 5 кастрычніка падпісала кантракт з Майсеем Цімафеевічам і Арсеніем Майсеевічам Піменавымі, купцамі 2-й гільдыі з мястэчка Вілейка на будаўніцтва новай мураванай царквы ў сяле Белавежа. Як вынікала са зместу кантракта, царква павінна была быць пабудавана за 3 гады ад дня падпісання кантракта за суму 25 495 рублёў. Выбар Піменавых гродзенскімі губернскімі чыноўнікамі быў невыпадковы. На той час яны былі амаль адзінымі выканаўцамі па пабудове і рамонце праваслаўных цэркваў на тэрыторыі губерні. На лета 1888 г. яны будавалі цэрквы ў вёсках Косьна і Гарадзіск Бельскага ўезда і мястэчку Лунна Гродзенскага ўезда, а таксама праводзілі рамонтныя работы ў Сынкавіцкай царкве Слонімскага ўезда. Больш таго, менавіта ў гэтым годзе яны канчалі будаўніцтва Косьненскай і Луннінскай цэркваў, у іх вызваляліся сродкі і заставаліся матэрыялы.

Такім чынам к вясне 1889 года ўсе фармальнасці былі выкананы, матэрыялы і часткова сродкі былі падрыхтаваны, чакалі толькі добрага цёплага надвор’я, каб распачаць будаўнічыя працы. Аднак у красавіку 1889 г. умяшаліся не прадугледжаныя абставіны. Імператарская сям’я Раманавых пажадала пабудаваць у Белавежы новы мураваны палац. Дзеля гэтага быў высланы прыдворны архітэктар граф дэ Рашфор, які вызначыў месца пад пабудову палаца — насып так званай Старой Батарэі. Дарэчы, у археалагічнай практыцы даволі часта сустракаецца, што назва Батарэя” ці Акопы” мясцовым насельніцтвам ужываецца для абазначэння рэшткаў гарадзішчаў, замкаў альбо месцаў размяшчэння шведскіх, расійскіх ці французскіх войскаў часоў войнаў сярэдзіны XVII — пачатку XIX ст. Архітэктар дэ Рашфор выказаўся за тое, каб месца для будынка новай царквы было выбрана на 45-50 м на поўдзень ад першапачатковага, на ўсход ад названай Батарэі”. Інакш царква займала б невыгоднае ў эстэтычных адносінах становішча да Палаца. І другое. Так як Палац планавалася аздабляць звонку цэглай, а царкву вапнавай атынкоўкай, дык той самы дэ Рашфор загадаў аздабляць цэглай і будынак царквы.

Ад красавіка да ліпеня 1889 г. выбіралася новае месца пад будаўніцтва, перарабляўся і зацверджваўся новы каштарыс. Толькі ў жніўні гэтага года Піменавы распачалі будаўніцтва царквы ў Белавежы. Не дзіўна, што праз 2 гады, у 1891 г., яны просяць прадоўжыць ім тэрмін заканчэння кантракта да кастрычніка 1892 г. Міністэрства ўнутраных спраў згаджаецца. Аднак, падрадчыкі зноў не ўклаліся ў тэрмін і просяць чарговую адтэрміноўку да 25 кастрычніка 1893 г. Восенню гэтага года і вясною наступнага актыўна працягваліся працы па ўнутраным аздабленні царквы. Усталёўваўся кафельны іканастас, зроблены на заводзе Харламава ў Санкт-Пецярбургу, і укладалася мармуровая падлога. І толькі 30 кастрычніка 1894 г. губернскі архітэктар Нябольсін выслаў на імя Гродзенскага губернатара Дз. М. Бацюшкова тэлеграму наступнага зместу: „Беловежская церковь освидетельствована, передана в духовное ведомство, время освещения духовенством не известно”. А святар Белавежскай царквы а. Міхаіл Шырынскі 10 снежня 1894 г. паведаміў Гродзенскаму губернатару, што „освящение церкви предпологается в январе 1895 г.”.