Яновіч на сцэне

Паўліна ШАФРАН

Пастаўлена Віталем Баркоўскім (рэжысёр) трагікамедыя мае назву „От цо да” — што паказвае на каланіялізм, з якім меў (і мае) дачыненне беларускі народ. „От — беларускае слова, цо — польскае, да — рускае — паказваюць на праблему знаходжання Беларусі паміж захадам і ўсходам, а што за гэтым ідзе, — гаварыў Сакрат Яновіч, — на праблему выбару адпаведнага накірунку”.

— Гісторыя напісання „Арышту” складаная, — гаворыць аўтар. — Усё пачалося даўно, амаль 30 гадоў таму, калі ў 1972 годзе выйшла кніжка Аляксандры Бергман „Rzecz o Bronislawie Taraszkiewiczu”, якая „падбухторыла” мяне напісаць драму, пачаткова на аматарскую сцэну, — гаворыць Сакрат Яновіч, — а і практыка была. Праца ішла цяжка, — успамінае. — Шмат было версій. Вяртаўся я да драмы 20 гадоў, але не штодзень, — дадае з усмешкай. — Да паправак і большай працы змабілізавала мяне станоўчая ацэнка Яна Чыквіна, які пасля надрукавання п’есы ў „Тэрмапілах” сцвердзіў, што добра яна чытаецца. Тады паслаў драму ў Віцебскі тэатр з надзеяй, што спадабаецца, а можа і пабаяцца паставіць, але паставілі”.

Першую прэм’еру ў мястэчку Глыбокае, беларуская публіка сустрэла бурнай авацыяй стоячы. 17 верасня трагікамедыя была пастаўлена ў Крынках, дзе прынялі яе таксама ветліва, а дзень пазней акцёры Віцебскага тэатра завіталі ў Бельск.

Выступалі, тым разам, перад маладой публікай — вучнямі бельскага белліцэя, патронам якога з’яўляецца галоўны герой драмы, Браніслаў Тарашкевіч. У гэты момант трэба падзякаваць і папракнуць арганізатараў. Падзякаваць за магчымасць паглядзець прафесійнае акцёрства, з якім рэдка сутыкаюцца вучні, у тым ліку бяльшчане. Папракнуць за тое, што сарганізавалі толькі адзін спектакль, а не тры, як у Гайнаўцы, дзе магла яе паглядзець крыху старэйшая публіка, больш зацікаўленая тэатральным мастацтвам.

Пачатак ХХ стагоддзя — час калі фарміраваўся светапогляд большасці беларусаў. Пётр Аношчанка — аўтар сцэнічнага афармлення і касцюмаў, прысутнасцю некалькіх прадметаў на сцэне паказаў трагізм сітуацыі. Фартэпіяна служыла за стол, труну, гармонік не даваў музыкі, абазначаў няволю, немагчымасць выдавання кніжак. У галоўнай ролі — Браніслава Тарашкевіча — выступіў Валянцін Салаўёў; роля камісара паліцыі прыпала Юрыю Цвірку, пракурорам быў Рыгор Шацька, следчым суддзёй — Генадзь Гайдук, а роля савецкага следчага прыпала Святаславу Страмовічу. На сцэне паявіліся таксама жанчыны. Тамара Скварцова ў ролі польскага дэтэктыва паказала вялікае акцёрскае майстэрства. У масавых сцэнах выступілі: Ірына Цішкевіч, Вольга Шчамялёва і Ангеліка Баркоўская.

Спектакль падабаўся бельскай публіцы, хаця пазней вучні прызнаваліся, што не разумелі некалькіх момантаў. Акцёры атрымалі бурныя апладысменты, найлепшую падзяку, як сказаў на канец Валянцін Салавёў, выканаўца ролі Браніслава Тарашкевіча.

На маё пытанне ці аўтар задаволены спектаклем, Сакрат Яновіч адказаў: „Здзіўлены, гэта больш чым урадаваны, бо жыццё Тарашкевіча — цэлая эпоха, мініяцюрны лёс усіх нас, лёс ад якога нельга ўцячы”.