Балючыя тэмы

Аляксей МАРОЗ

„Барусія” ўжо ад сямі гадоў як няўрадавая арганізацыя ладзіць семінары аб нацыянальных меншасцях у Польшчы. Раней адбыліся сустрэчы палякаў з літоўцамі, украінцамі, яўрэямі і немцамі. У Гайнаўку прыехалі па 15 настаўнікаў і культурных дзеячаў з Беларусі і Польшчы.

— У час спатканняў закранаем балючыя для палякаў і нацыянальных меншасцей пытанні супольнай гісторыі. Для цяперашняга семінара выбралі мы Гайнаўку, цэнтр беларускасці ў Польшчы, — заявіла каардынатар семінара Бэата Самайловіч з „Барусіі”. — Праз настаўнікаў хочам дайсці да моладзі і ліквідаваць непраўдзівыя стэрэатыпы. Лічым, што ўзнікнуць сяброўскія кантакты паміж настаўнікамі з Польшчы і Беларусі.

Вялікім зацікаўленнем карыстаўся даклад прафесара Яўгена Мірановіча з Беластока „Сучасная ідэя беларускасці”. Дакладчык гаварыў аб нацыянальнай свядомасці беларусаў у Беларусі і Польшчы. Гасцей з Беларусі здзівіла выснова, што прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка карыстаецца ў Беларусі аўтэнтычным даверам і палітычнай падтрымкай большасці насельніцтва. Галасуюць за яго маламестачковыя і вясковыя грамадзяне за тое, што даў ім па кавалку зямлі і дазволіў гадаваць свіней. Людзі забяспечаны ад голаду, а дзякуючы адкрытай мяжы з Расіяй могуць прадаваць там свае сельскагаспадарчыя прадукты. Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка карыстаецца папулярнасцю сярод праваслаўнага насельніцтва Польшчы як абаронца праваслаўя. Дакладчык прадставіў некаторыя прыкметы праваслаўнага насельніцтва Польшчы, якое лічыць сябе палякамі. Людзі гэтыя найчасцей не атаясамліваюцца з нацыянальнымі польскімі героямі, але падтрымліваюць палітыкаў левага накірунку. Доктар Лена Глагоўская з Беластока гаварыла аб уплыве Польшчы і Расіі на лёсы Беларусі, а прафесар Адам Даброньскі з Беластока — аб уплыве ІІ сусветнай вайны на беларусаў і палякаў. Ганс-Хрыстыян Трэптэ з Лейпцыга засяродзіўся на „тутэйшых” і праблеме „тутэйшасці” ў паласе паміж Польшчай і Беларуссю, а Павел Валоўскі з Варшавы зрабіў аналіз жыцця ў Польшчы і Беларусі ў кантэксце еўрапейскай палітыкі. Ірына Каштэлян з Маладзёвага аб’яднання „Гісторыка” з Мінска згадзілася з поглядамі Яўгена Мірановіча, але хацела б пачуць рэцэпт на поўную незалежнасць Беларусі. Такі рэцэпт прапанаваў Сакрат Яновіч заяўляючы, што будучыня Беларусі звязана з выміраннем старога і прыходам новага пакалення. Дыскусію выклікалі выступленні прафесараў Альвыдаса Нікжэнтаіціса з Вільні, Дзімітрыя Карава з Гродна і Антоні Мончака з Варшавы на тэму: „Вялікае княства Літоўскае — супольная спадчына і яблык разладу”. Сабраныя разважалі значэння слова „літовец”.

Настаўнікі параўноўвалі польскія і беларускія падручнікі па гісторыі ў рабочых групах пад наглядам Мажэны Лідкэ і Малгажаты Мароз з Беластока. Заўважылі яны хібы ў польскіх і беларускіх падручніках. Напрыклад, у польскіх падручніках замест назвы „Вялікае княства Літоўскае” выступае назоў „Літва”, а на некаторых картах перасунуты межы беларускіх зямель. З цяперашніх беларускіх падручнікаў па гісторыі выкінуты некаторыя матэрыялы, якія былі там у пачатку дзевяностых гадоў. Настаўнікі з Беларусі хвалілі польскія падручнікі за добрую паперу і каляровыя, цікавыя ілюстрацыі. Удзельнікі семінара на спатканні з Алесем Чобатам з Гродна і Тамарай Болдак-Яноўскай з Ольштына гаварылі аб беларускай і польскай літаратуры і культуры. Сакрат Яновіч адказваў на пытанні Юркі Хмялеўскага аб жыцці і творчасці пісьменніка. Удзельнікі семінара наведалі Гайнаўку, Кляшчэлі, Грабарку і Бельск-Падляшскі.

— Цяжка было арганізаваць семінар, бо беларускія справы менш у Польшчы вядомыя, чым украінскія ці нямецкія. Не хапіла ў час семінару жыдоўскай справы — неад’емнага элемента ў жыцці беларусаў на ўсходніх крэсах. Цяпер у Польшчы крэсы бачацца як польскія землі. Гэтыя праблемы будуць асвятляцца ў кніжцы, якая выйдзе ў наступным годзе і якую складуць матэрыялы семінара, — заявіў арганізатар семінара Роберт Траба з „Барусіі”. — Спадзяемся, што ўдзельнікі і выкладчыкі будуць утрымліваць паміж сабой кантакты ў будучыні.