Перад выбарамі ў Бельску

Беларусы самастойна паявіліся ў палітычным жыцці Рэчы Паспалітай у 1989 годзе, прапануючы сваіх кандыдатаў у польскі парламент і праводзячы ім выбарчую кампанію. У 1990 годзе адбыліся выбары ў органы мясцовага самакіравання і ў Бельску мы прыступілі да іх як Беларускі выбарчы камітэт. Тады яшчэ з нашага асяроддзя балаціраваліся кандыдаты Сацыял-дэмакратыі Рэчы Паспалітай і Саюза ўкраінцаў Падляшша. Гэтыя групоўкі выступалі паасобна і хаця разам набралі больш за палову галасоў, аднак у Гарадскую раду ўвялі толькі 12 радных (8 ад БВК, 3 ад СДРП і 1 ад СУП) супраць 16 з правага боку. Правыя польскія групоўкі 4 гады трымалі ўладу ў горадзе і праводзілі ўсё па сваёй думцы.

У 1994 годзе адбыліся чарговыя самаўрадавыя выбары. Мы дамовіліся з левымі і ўкраінцамі стварыць адну сілу. Да нас далучылася яшчэ Унія працы, абапіраючыся на аўтарытэт яе лідэра Аляксандра Малахоўскага. За намі сталі ўсе беларускія арганізацыі. Галоўнымі архітэктарамі нашай Бельскай кааліцыі былі Андрэй Сцепанюк і Славамір Іванюк. Мы лёгка выйгралі, набраўшы зноў больш за палову галасоў, але ўвялі ў Гарадскую раду аж 18 радных супраць 10 правых. Быў гэта наш вялікі поспех. Тады мяне абралі старшынёй Гарадской рады, а пасаду бурмістра даверылі Андрэю Сцепанюку. Адным намеснікам бурмістра стаў Яўген Беразавец ад СЛД, а другім кандыдат правых сіл; апошні, прабыўшы два гады на гэтай пасадзе, адышоў у сваё прадпрыемства. У дзейнасці гарадскіх улад былі ўзлёты і падзенні, але праца праходзіла спакойна і жыхары Бельска ацэньвалі нас станоўча. Праўда, былі закіды, што падаюць прадпрыемствы, але на гэты працэс улады нашага горада не мелі ўплыву.

У выбарах у 1998 годзе Бельская кааліцыя з БВК, СЛД і СУП набрала 54% галасоў і ўвяла ў Гарадскую раду 17 радных. Кандыдаты ад БВК набралі 24% галасоў і атрымалі 7 мандатаў, ад СЛД 20% і 6 мандатаў і ад СУП 10% і 4 мандаты. Бурмістрам паўторна стаў Андрэй Сцепанюк. Апошнія 4 гады былі цяжкія, але гэта было адбіткам агульных абставін у краіне. Інфляцыя быццам падае, але цэны (напр. энерганосьбітаў) ідуць уверх. Грошы, што ішлі на харчаванне, людзі вымушаны пераводзіць на іншыя патрэбы. Я ведаю людзей, якія ў прынцыпе харчуюцца адно бульбай: на снеданне, абед і вячэру бульба вараная, жараная, драная і да яе таннае малако. І нашы радныя Бельскай кааліцыі перасталі ладзіцца. Члены СЛД, якіх у Бельску мо з 20 чалавек, сталі адчуваць сябе важнейшымі ад усіх, сталі непрыемна выказвацца пра беларусаў і ўкраінцаў, абвінавачвалі нас у дыктатуры і накіданні сваёй волі. Пра мяне гаварылі, што я кірую Андрэем Сцепанюком. У ранейшай кадэнцыі, калі я быў старшынёй Гарадской рады, мы сустракаліся і гутарылі пра справы горада, але ў 1998 годзе я, як дырэктар школы падлеглай уладам горада, не мог балаціравацца ў Гарадскую раду і мае выпадковыя кантакты з бурмістрам страцілі дзелавы характар. Дарэчы, Андрэй Сцепанюк, чалавек спакойны і неагрэсіўны, спачатку, у 1994 годзе, уваходзіў у сваю ролю, а пасля ўжо пазнаў сваю працу і ўсамастойніўся. Калі глянуць на 8 гадоў працы Андрэя Сцепанюка на пасадзе бурмістра, дык ніхто не можа сказаць, што ў Бельску былі недахопы ці скандалы; нашумеўшымі самаходамі для паліцыі Андрэй Сцепанюк не займаўся.

Мы слухаем голасу жыхароў Бельска і калі была заснавана Бельская кааліцыя ўсе нас хвалілі за тое, што між намі няма расколу. Жыхары Бельска маюць тры арыенціры:

— праваслаўе,

— нацыянальнасць: людзі згуртаваныя вакол „тройкі”, ліцэя, „Васілёчкаў” і „Маланкі” лічаць сябе беларусамі, ёсць яшчэ „тутэйшыя”, „руськія” (няпольскія) і ўкраінцы; усе гэтыя нацыянальныя групы праваслаўныя,

— палітычны схіл у левы бок; гэта асабліва відаць у час прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбараў. У апошні час паявіліся радыкальныя прыхільнікі Самаабароны, ППСу Ікановіча, а нават такія, якія хочуць аднавіць КПП, але апошніх адзінкі.

У мінулым годзе мы сталі далікатна згадваць пра сёлетнія выбары дзеячам СЛД, аднак яны справу зацягвалі. Мы хацелі захаваць Бельскую кааліцыю. Вясною г.г. я з афіцыйным лістом звярнуўся ў гэтай справе да лідэраў: СЛД Яўгена Беразаўца і СУП Марыі Рыжык. Украінцы пасля двух тыдняў адгукнуліся на маю прапанову станоўча. Ад СЛД праз паўтара месяца не было ніякага водгуку. Пасля Беразавец запрасіў мяне на сустрэчу, дзе ён накінуўся на мяне з рознымі прэтэнзіямі. Пасля паўгадзіны я звярнуў яму ўвагу, што не для ягоных прэтэнзій я прыйшоў, толькі для размовы пра будучыню Бельскай кааліцыі. Тады ён астыў, але настойваў, каб трымаць кааліцыю без украінцаў. Я на гэта не згадзіўся, бо за імі 10% электарату.

Сустракаліся мы пазней яшчэ шмат разоў і ў пашыраным складзе, але станоўчага выніку не было. Яны настойвалі, каб адмовіцца ад Бельскай кааліцыі і выступаць пад шыльдай СЛД. Асабліва на гэта настойваў Януш Панасюк, актуальны старшыня Гарадской рады — каб балаціравацца з іх спіскаў, а яны нам вызначаць месцы на іх. Кажуць, што такі загад атрымалі з Варшавы і ад Чарняўскага з Беластока. Але ж там не ўлічваюць нашай спецыфікі, дзе ў час апошніх выбараў СЛД набрала толькі 20%, а мы з украінцамі 34%. Мы не можам аддаць трэць электарату от так адной партыі, якая нават нас пра гэта не прасіла, бо што тады скажуць нам нашы выбаршчыкі! Эсэльдоўцы не лічаць нас суб’ектам мясцовых палітычных абставін, толькі аб’ектам. Крыўдна так, бо я ведаю многіх людзей, якія вераць у СЛД, але не ведаюць, як яны ставяцца да беларусаў і праваслаўных. Адзін з іх, з праваслаўнай сям’і, быў нават сказаў, што досыць ужо кацапам правіць Бельскам. Сам Панасюк абвясціў, што іх цікавіць пасада бурмістра, а мала важнае, колькі будуць мець радных. Ён сам калісь быў сакратаром у камітэце ПАРП і яму здаецца, што вярнуўся той час, калі ён, як калісь, будзе загадваць горадам з тэлефоннай трубкі. Гэтая пыхлівасць лідэраў СЛД, адсутнасць у іх палітычнага інстынкту пагражае тым, што страцім уладу ў Бельску і ў горадзе будзе так, як у старастве, дзе беларусы нічога не могуць дабіцца, напр. у Браньскай гміне пракладзена 20 кіламетраў дарог, а ў Арлянскай толькі адзін... Эсэльдоўцы тлумачаць нам, што на іх спісках многа выдатных людзей, але гэта няпраўда, бо шмат там кандыдатаў да ўладарання не з першага шэрагу.

Чакае нас вялікая праца. Асабліва нам трэба пераканаць нашых людзей, каб ішлі на выбары, бо многія трацяць ахвоту для галасавання гледзячы, што Бельская кааліцыя расколваецца; яны не хочуць падтрымліваць такога расколу. Сёння ў Бельску моцны адзін бок; калі б СЛД было з намі, мы б выйгралі ўжо ў першым туры. Але гэта змарнавалі дзеячы СЛД і цяпер невядома, ці нават дойдзе да другога тура.

На сённяшні дзень мы з украінцамі стварылі Выбарчы камітэт Бельскай кааліцыі. Падалі кандыдатаў у камісіі пры старасце і пры войтах у Бельску і Орлі. Таксама вылучылі 42 кандыдаты ў Гарадскую раду ў Бельску, 16 кандыдатаў у Павятовую раду з выбарчай акругі горада Бельска, 8 з Бельскай і Вышкаўскай гмін і 12 з Орлі, Боцькаў, Браньска і Рудкі. Кандыдатам на бурмістра Бельска астаецца ў нас Андрэй Сцепанюк. Некалькіх беларускіх кандыдатаў будуць змагацца за званне войта, але мы не будзем прапанаваць аднаго з іх супраць апошніх. Поспеху можна спадзявацца, калі нашы выбаршчыкі не астануцца дома, а пойдуць загаласаваць на выбарчыя ўчасткі. Спадзяемся, што выбаршчыкі рашуча вышэй паставяць справу сваёй культурнай спадчыны за прыналежнасць да абыякавых нам арганізацый.

Запісаў Аляксандр ВЯРБІЦКІ