Беларусь на раздарожжы

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Палітычныя аглядальнікі напярэдадні сустрэчы меркавалі, чым стане яна ў працяглых ужо каторы год інтэграцыйных гульнях, як трапна ахрысціла працэс стварэння Саюза Беларусі і Расіі беларуская дэмакратычная апазіцыя. Пасля вядомых выказванняў расійскага прэзідэнта аб неабходнасці „раздзялення мух і катлет” большасць аналітыкаў сыходзілася на думцы, што жнівеньскія перамовы будуць, хутчэй за ўсё, насіць характар своеасаблівага прымірэння. Меркавалася, што аказаны на Пуціна ўплыў з боку некаторых прыхільнікаў Лукашэнкі ў Расіі дасць станоўчы для беларускага кіраўніка вынік. Пуцін будзе далей працягваць дагэтуль не зусім зразумелую пазіцыю Расійскай Федэрацыі да свайго саюзніка. Але ўсё адбылося насуперак меркаванняў палітолагаў.

Першую нечаканасць прынесла адтэрміноўка візіту. Аляксандр Лукашэнка, пакуль з-за невядомых прычын, істотна скараціў сваё прабыванне ў Маскве, вылецеўшы туды не 13, а 14 жніўня. Сапраўдныя чыннікі такой адтэрміноўкі, напэўна, стануць вядомыя праз некалькі гадоў, таму не варта зараз асабліва засяроджваць на іх увагу рознымі здагадкамі. Тым больш, што найцікавейшыя падзеі адбыліся пад вечар таго дня.

Сустрэча абодвух прэзідэнтаў цягнулася каля трох гадзін і мела назву рабочай. Ніякіх „лёсавызначальных” дакументаў падпісана не было. Разам з тым, з прайшоўшай потым прэс-канферэнцыі стала вядома аб спробе кардынальнага вырашэння праблемы „саюзнага будаўніцтва”.

Уладзімір Пуцін, па ўсім відаць, вырашыў давесці да канца выказаную ў чэрвені думку. І трэба адзначыць — гэта яму бліскуча ўдалося. Самым лепшым шляхам аб’яднання ён бачыць папросту ўваходжанне Беларусі ў склад Расіі. Канешне, ёсць яшчэ варыянт стварэння нечага накшталт Еўрасаюза, але гэта задавальняе расійскі бок у меншай ступені. Пазіцыю расійскага прэзідэнта зразумець няцяжка, калі ведаць палітычную сітуацыю, у якую трапіла Беларусь пад кіраўніцтвам Аляксандра Лукашэнкі. Нават не кранаючы эканамічны і дэмаграфічны фактары дзвюх краін — эканоміка Беларусі гэта 3% расійскай, а 10 млн. беларусаў гэта каля 7% расіян — не трэба асаблівай працы, каб усвядоміць вялікую розніцу ў аўтарытэтах на міжнароднай арэне Расіі і Беларусі. Калі Расійская Федэрацыя пад кіраваннем Пуціна зрабіла вялікія крокі насустрач сусветным патрабаванням да дэмакратыі і свабоднага рынку, то беларускае кіраўніцтва пайшло шляхам напружання адносін як з многімі бліжэйшымі суседзямі, так і з уплывовымі міжнароднымі арганізацыямі, абраўшы палітыку самаізаляцыі і недапушчэння рынкавых рэформаў. У выніку зараз з Расіяй пачынаюць сапраўды лічыцца, а не баяцца, як калісьці баяліся Савецкага Саюза. Беларусь у той жа час усё больш паўставала як дзяржава, на якую немагчыма ўздзейнічаць шляхам перагавораў і кансультацый (дастаткова згадаць сітуацыю з дыпламатычнай місіяй АБСЕ ў Мінску). Ужо неаднойчы як еўрапейскія, так і амерыканскія палітыкі прасілі расійскае кіраўніцтва паўплываць на незгаворлівага з імі кіраўніка беларускай дзяржавы дзеля хоць нейкага выпраўлення сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі. Тым самым Захад дэманстраваў сваю згоду на поўнае падпаданне Беларусі ў зону расійскіх інтарэсаў. Вынік палітыкі Лукашэнкі на знешнепалітычным напрамку не прымусіў сябе чакаць. Адпаведна прапанове Пуціна, у маі будучага года мусіць прайсці расійска-беларускі рэферэндум аб аб’яднанні ў адну краіну на аснове Канстытуцыі Расіі, з пачатку 2004 г. расійскі рубель — адзіны плацёжны сродак як у Расіі, так і ў Беларусі, у той жа год — выбары адзінага прэзідэнта.

Канешне, ёсць яшчэ варыянт Еўрасаюза, але тады ні аб якой агульнай дзяржаве размовы ісці не можа. Асабліва зважаючы на адрознасць эканомік.

Такія прапановы „выбілі глебу” з-пад ног беларускага кіраўніка. Цяпер ён вымушаны з двух зол выбіраць меншае. Уваход Беларусі ў склад Расіі ставіць крыж на яго палітычным жыцці, а пераход на незалежніцкую рыторыку выставіць яго праціўнікам расійска-беларускага аб’яднання, што таксама амаль скасоўвае станоўчыя для Лукашэнкі вынікі шматгадовых „інтэграцыйных” намаганняў.

Сышоўшы з трапа самалёта ў Мінску беларускі прэзідэнт катэгарычна заявіў, што суверэнітэт ён не аддасць. Аб каштоўнасці дзяржаўнай незалежнасці раптам загула праўрадавая прэса. Але з боку старонняга назіральніка гэта ўжо падаецца смешным, бо надта хуткае ваганне інтарэсаў учарашніх заўзятых інтэгратараў. Праўда, дзякуючы гэтаму ваганню яскрава праявілася асноўная мэта такой інтэграцыі — спроба аднаўлення нечага накшталт Савецкага Саюза, у выніку чаго Аляксандр Лукашэнка станавіўся б кіраўніком аб’яднанай дзяржавы, кіруючы як Беларуссю, так і Расіяй.

Што будзе далей, дакладна пакуль прагназаваць цяжка, інтэграцыйныя гульні яшчэ не скончаны. Але некаторыя зрухі ў праясненні намераў ёсць. Па-першае, незалежніцкая дэмакратычная апазіцыя ўжо заявіла аб неабходнасці адстаўкі сённяшняга беларускага прэзідэнта. Тым самым яна сама пачала выходзіць са стану паслявыбарнай дэпрэсіі. Але, па-другое, для людзей у Беларусі пастаўлена рубам пытанне: што лепей на бліжэйшы час — заставацца ў суверэнным лукашэнкаўскім аўтарытарызме альбо пераходзіць пад адносна дэмакратычныя, але чужыя парадкі?