Родам з Беласточчыны

— Іван Іванавіч, чаму, менавіта, у Слоніме было вырашана будаваць рэтранслятар?

— З-за беднасці. Гэта быў канец 50-х — пачатак 60-х гадоў. У Еўропе тэлебачанне амаль ужо ўсе глядзелі, а ў Беларусі яно толькі пачыналася. Таму тады выбіралі такія раёны, каб найбольш ахапіць тэрыторыі, спыніліся на Слонімскім раёне. Адначасна рэтранслятары будаваліся ў Брэсце, Пінску, Гродне і ў іншых гарадах рэспублікі. Праўда, меншай магутнасці, чым у Слоніме.

— У якім годзе пачалося будаўніцтва рэтранслятара?

— Калі я сюды прыйшоў працаваць, будаўніцтва ўжо пачалося. Гэта быў кастрычнік 1964 года.

— На якой пасадзе вы працавалі?

— Старшым інжынерам. Я вырашаў чыста тэхнічныя пытанні.

— А да Слоніма дзе вы працавалі?

— Я ў свой час закончыў Адэскі электратэхнічны інстытут сувязі, працаваў у Сібіры па гэтай спецыяльнасці. І мне трэба было па стане здароўя сына мяняць клімат, таму я вярнуўся ў Слонім.

— Колькі чалавек працавала на будаўніцтве рэтранслятара і як, наогул, яно ішло?

— Адразу сказаць колькі чалавек працавала вельмі цяжка. Мы выконвалі розныя работы. Слонімскае ПМК узначальваў таварыш Прус, яны вялі чыста будаўнічыя работы. Саму вышку будавала саюзная „Стальканструкцыя”, якую ўзначальваў Віктар Лапшын. Асноўную канструкцыю мачты рабіў адзін з расійскіх заводаў, фундамент — нашы будаўнікі, шарніры адліваліся на Мінскім трактарным заводзе. Дапамагалі шмат і вайскоўцы. Гэта быў даволі сур’ёзны аб’ект. Кантраляваўся ён і партыйнымі савецкімі органамі. Яго наведваў намеснік старшыні Савета Міністраў СССР Кірыл Мазураў, часта бываў у нас старшыня гарвыканкама Васіль Іванавіч Пеляніцын. Будаўніцтва рэтранслятара было звязана і з мэтаю перакрыцця заходняй прапаганды. Першая такая вышка была ўзведзена ў Вінніцы, пасля ў Магілёве.

— За колькі гадоў у Слоніме быў пабудаваны рэтранслятар?

— У лютым 1963 года пачалі будаваць, а 31 кастрычніка 1965 года выйшлі ў эфір.

— Калі ў кватэрах слонімцаў з’явіліся першыя тэлевізары?

— У самым пачатку 60-х гадоў. Была толькі адна праграма. Яна трансліравалася з Вільні. І слабенькі рэтранслятар стаяў у Сталовічах. Усяго 200 ват. У Слоніме ў той час было 5-6 тэлевізараў.

— А вы не памятаеце, у каго былі першыя тэлевізары?

— Адзін з першых тэлевізараў з’явіўся ў Міхаіла Абрамавіча Белкіна. Ён тады, здаецца, працаваў дырэктарам Слонімскага мясакамбіната. Памятаю, быў тэлевізар і ў аднаго прапаршчыка.

— А ў каго з вяскоўцаў з’явіўся першы тэлевізар?

— У вёсках тэлевізараў яшчэ не было. Калі быў пабудаваны рэтранслятар, то ўсе жыхары Новай Стражы прыходзілі да нас глядзець тэлевізар. Ён стаяў у „чырвоным кутку”.

— Назвы першых тэлевізараў памятаеце?

— Варонежскі „Рэкорд”, а таксама пачалі людзі набываць мінскія „Гарызонты”, абсталяваннем беларусам дапамаглі французы.

— Іван Іванавіч, а вы самі родам са Слонімшчыны?

— Не, я нарадзіўся на Беласточчыне.

— А там часта бываеце?

— На жаль, не. З 1947 года я там не быў. Да мяне прыязджаюць у госці, а вось мне на радзіме так пабываць і не ўдалося.

— Як склаўся лёс вашых бацькоў?

— Гэта балючая тэма. Мама пахавана ў Слоніме, а бацька быў „ворагам народа”, яго магіла знаходзіцца ў Казахстане. Усе астатнія мае сваякі — на Беласточчыне. З 1947 года я жыву ў Слоніме. Тут закончыў першую школу, адсюль паехаў вучыцца.

— Іван Іванавіч, я добра знаёмы з вашымі равеснікамі, асабліва з тымі, хто некалі закончыў у Слоніме першую школу. Вы ўсе такія інтэлігентныя людзі, шчырыя беларусы. Няўжо вас так правільна тады выхоўвалі ў школе?

— Настаўнік у нас тады быў адзін — гэта адукаваны чалавек, эрудыт, інтэлігент Пётр Сцяпанавіч Закржэўскі. Вельмі быў цікавы настаўнік, філолаг. Мы ўсе бралі прыклад з яго.

— Вы былі членам кампартыі?

— Не.

— Як гэта так — не член партыі і працаваў старшым інжынерам?

— Некаму ж трэба было працаваць, асабліва там, дзе не кожны змог бы. А я ведаў гэту справу добра.

— А калі ў вашым доме з’явіўся тэлевізар?

— Даволі позна. Дзесьці ў 1970 годзе. Я з жонкаю разам працавалі і мы тэлевізар глядзелі на рэтранслятары.

— Якія перадачы, напрыклад, любілі глядзець па тэлебачанні ў 60-70-ыя гады?

— Многія любілі глядзець музычныя перадачы кампазітара Кабалеўскага, розныя агеньчыкі, музычныя перадачы да святаў, а таксама савецкія кінафільмы. Такога, як зараз, на тэлебачанні не было. Можа гэта атрымлівалася і сумна з аднаго боку, але з другога — тэлебачанне моцна ўздзейнічае на людзей. Таму сёння не ўсё людзям трэба і паказваць, і рэкламаваць.

— Іван Іванавіч, як вы адносіцеся да таго, каб у Слоніме адкрыць мясцовае тэлебачанне?

— Гэта нерэальна.

— Чаму? Многія раённыя цэнтры Беларусі маюць сваё тэлебачанне.

— Гэта несур’ёзна, гэта забаўка. Што вы зможаце сёння цікавае паказаць патрабавальнаму гледачу?

— Магу паказаць слонімцам мясцовыя навіны, рэкламу, музычныя перадачы.

— Можа быць. Але ваша тэлебачанне хутка прыкрыюць...

— А вы глядзелі б наша тэлебачанне?

— Абавязкова.

— Давайце вернемся зноў да Слонімскага рэтранслятара. Якая яго вышыня?

— Вышыня Слонімскага рэтранслятара 373 метры.

— Ці звяртаюцца сёння з рэтранслятара да вас па кансультацыі?

— Хлопцы там працуюць здольныя, таленавітыя. Практычна ім ніякія кансультацыі не патрэбны.

Гутарыў Сяргей ЧЫГРЫН