Няхай дазволяць нармальна жыць

Аляксей МАРОЗ

У вёску я прыехаў, каб даведацца што пушчанскія жыхары думаюць пра праект пашырэння на 10 тысяч гектараў запаведнікаў на тэрыторыі Белавежскай пушчы, падрыхтаваны Генеральнай дырэкцыяй дзяржаўных лясоў, у паразуменні з Галоўным кансерватарам прыроды, праф. Евай Сіманідэс, які плануецца накіраваць у Міністэрства асяроддзя. Праект прадстаўлены быў 9 ліпеня ў Адукацыйным асяродку Дзяржаўных лясоў „Ягелонскае” ў Белавежы. Прадбачвае ён стварэнне запаведніка побач вёскі Тэраміскі.

Двух мужчын, што перабіраюць старыя цвікі, аказваюцца быць жыхарамі Гайнаўкі. Жанчына, якая выйшла з хаты, не надта ахвотна гаворыць пра лес, бо прыезджая і не ведае праблем мясцовага жыхарства. Толькі мужчына, які вяртаецца з агародчыка, ахвотны гаварыць пра пушчу і палітыку. Эдвард Вішнеўскі нарадзіўся ў Тэрамісках і правёў тут свае маладыя гады, але зараз жыве каля Зялёнай Гуры. Прыехаў у бацькоўскую хату на адпачынак і ўзяўся за рамонт. Сустракаецца са сваімі знаёмымі з Тэраміскаў, размаўляюць пра пушчу.

— Хочуць павялічваць запаведнікі пад Еўрасаюз, а пушчанскім жыхарам не будзе лепш, а толькі будуць абмежаванні. Я за гэтым, каб пакінуць толькі парку і запаведнікаў, колькі ёсць. Ці ж не хопіць гэтага? Няхай спачатку давядуць у парадак дарогі, — кажа Эдвард Вішнеўскі. — Людзі баяцца, што не будзе працы, думаюць як выжыць. Раней дзяўчаты з Гайнаўкі прыязджалі, каб працаваць у лесе, а сёння для сваіх людзей няма працы.

Спадар Вішнеўскі раіць зайсці да ўласніка дрэваапрацоўчага прадпрыемства, што дзейнічае ў Тэрамісках, Юрыя Смактуновіча. Перад шыкарным домам прадпрымальніка стаяць дарагія машыны. Юрый Смактуновіч інфармуе, што якраз прыехалі важныя госці на размовы ў справе гандлёвай дзейнасці, але згаджаецца сказаць некалькі слоў.

— Напэўна нельга будзе выжыць з турызму, а апрацоўка драўніны з’яўляецца адзінай крыніцай утрымання жыхароў нашага рэгіёна. Ніхто не пытаў нашых жыхароў, як ахоўваць пушчу, — заяўляе спадар Смактуновіч.

Рашаюся наведаць яшчэ суседку прадпрымальніка, якой аказваецца быць удава Валянціна Дзедзік. Родам яна з Койлаў, але здаўна жыве ў Тэрамісках. Інфармуе, што нядаўна памёр яе муж і зараз жыве з пенсіі.

— Няхай дазволяць нам нармальна жыць. Мы жывем з лесу, з лесу жылі нашы дзяды і прадзеды. Лес быў, ёсць і будзе ды не трэба пашыраць гэтых запаведнікаў, — заяўляе Валянціна Дзедзік. — Калісь то быў прыгожы лес, чысцюсенькі, а цяпер не чысцяць і пазарастала ўсё ў гэтым парку і запаведніках. Намножыліся розныя шкоднікі на гэтых абумерлых дрэвах ды пераносяцца на добры лес. Пакідаюць паламаныя дрэвы, каб гнілі, а людзям не даюць выкарыстаць. Улады гавораць аб агратурызме, а дзе гэты агратурызм. Людзі баяцца камароў і кляшчоў ды зараз мала хто прыязджае. У час Сільвестра і ў святы яшчэ крыху людзей прыедзе, а так то на пальцах можна палічыць турыстаў.

Спадарыня Дзедзік крыху ўсхвалявалася, бо працавала ў лесе. Гаворыць, што раней збіралі подпісы супраць пашырэння парку, але іх пратэсты не далі станоўчых рэзультатаў.

— Сёння пазакрывалі прадпрыемствы і няма працы. Зямля ў нас слабая, пятага і шостага класаў і з яе нельга выжыць, — гаворыць Валянціна Дзедзік. — Перад уездам у парк паставілі шлагбаўм і ахоўнікі парку не дазваляюць карыстацца ламаччом. Зараз матылі важнейшыя за людзей.

Чарговым маім суразмоўцам з’яўляецца малады мужчына, які не хоча, каб называць яго прозвішча.

— Я думаю, што навукоўцы маюць падтрымку Міністэрства асяроддзя і таму хочуць пашырыць запаведнікі. Навуковыя работнікі вядуць многа доследаў і яны зацікаўлены, каб павялічваць запаведнікі, — кажа мужчына. — Запаведнік мог бы яшчэ быць, каб можна было вырэзваць у ім мёртвыя дрэвы. У той частцы парку, якую пашырылі ў палове дзевяностых гадоў, спачатку дазвалялі збіраць грыбы і ягады, а пасля забаранілі, то і з запаведнікамі можа быць тое ж.

Мужчына пачынае расказваць пра дзядулю, які вёз на веласіпедзе лучыну з парку і, калі затрымалі яго ахоўнікі, то ўсчалі судовую справу. Звяртае ён увагу на тую частку парку, якая была пашырана ў палове дзевяностых гадоў.

Старэйшая жанчына пасылае мяне да спадарыні Чэславы Сямёнаў, якая жыве ў Тэрамісках ад дзяцінства. Бабуля Чэслава сядзіць на лесвіцы каля сваёй драўлянай хаткі і пачынае размову ад сумнага здарэння. Нядаўна ўвольнілі яе мужа з працы, а працаваў ён каля сарака гадоў у Дзяржаўных лясах, у розных надлясніцтвах.

— Бяда, гэтыя запаведнікі і трэба, каб не рабілі іх. Калісьці было дрэнна, але зараз намнога горш. Калі я ў лесе працавала, то многа работы было і снег адкідалі, і дарогі рабілі, а дзе будуць рабіць нашы ўнукі? Сеткай загародзяць і ў лес не пусцяць, — кажа спадарыня Чэслава.

Калі выязджаю з Тэраміскаў, вёска надалей пустуе.