Беларускае кіно ў Гданьску

Лена ГЛАГОЎСКАЯ

Дэлегацыя Нацыянальнай кінастудыі „Беларусьфільм” прывезла з сабой мастацкія фільмы: „Дзікае паляванне караля Стаха” (1979), „Белые росы” (1983) і „Поводырь” (2001). У рэкламе фільмаў супрацьставілася іх амерыканскаму кіно. На жаль, усе гэтыя фільмы, хаця рознага часу прадукцыі, спалучала руская мова, што асабліва мясцовымі беларусамі было прынята адмоўна. Нават фільм „Дзікае паляванне караля Стаха”, зроблены на аснове аднайменнай аповесці Уладзіміра Караткевіча быў рускамоўны. Можа тыя, якія не чыталі Караткевіча, савецкі фільм успрынялі нармальна. Для мяне быў ён доказам таго, як можна выкарыстаць беларускі нацыянальны, пры тым антырасійскі твор, выкідаючы з яго і антырасійскасць, і беларускасць. Так і атрымаўся даволі нуднаваты, хаця з вялікай дозай містыкі, двухгадзінны фільм (рэжысёр Валеры Рубінчык). Крытыка ўся зводзілася да сцвярджэння, што як на тыя часы, гэта і так добра.

Ну што ж, здавалася б сучасны маральна-псіхалагічны фільм „Поводырь” Аляксандра Яфрэмава, першы мастацкі фільм зроблены ў „Беларусьфільме” ў ХХІ стагоддзі павінен мець за сабой усе хібы савецкага часу. Сюжэт фільма даволі наіўны: пазбаўленая зроку жанчына пазнае мужчыну Арцёма з сабакай Мальчыкам. Аднойчы Арцём уключаецца ў бойку, за што трапляе пад арышт, а Мальчыкам апякуецца жанчына. Пасля арышту прыходзіць да жанчыны, у якой жыве без яе ведама і ў яе ўлюбляецца. Яго сябра з арышту, акуліст, у рамках медычнага эксперыменту вывозіць жанчыну ў Нямеччыну, дзе ёй вяртаюць зрок. Фільм канчаецца хепі-эндам. Наогул сцэны ў фільме нагадваюць еўрапейскі парадак у пад’ездах, на вуліцах, у метро. У фільме паяўляюцца і сотавыя тэлефоны і беларускія капіталісты, але неяк ніхто не гаворыць пра палітыку ў той рэчаіснасці. Я, праўда, мела асацыяцыю з польскім кіно 80-х гадоў г.зв. „маральнага непакою”. У гэтым фільме руская мова выняткова гучыць натуральна, асабліва калі ўявіць сабе сённяшнюю рэчаіснасць у Рэспубліцы Беларусь.

„Белые росы” Ігара Дабралюбава — гэта з глыбокім сэнсам камедыя пра адміранне беларускай вёскі. Дзівіць толькі, чаму пажылыя жыхары падмінскай вёскі размаўляюць на акуратнай рускай мове, калі і зараз у беларускіх вёсках і мястэчках людзі размаўляюць на „трасянцы”.

Дакументальныя фільмы былі на беларускай мове: „Партрэт на фоне замка” (1992) Юрыя Мрухіна і тры фільмы Рычарда Ясінскага „Наваградскі дыяр’юш” (1997), „Але асталася музыка” (1998), „І ў сподку бачыць месяц” (2001). Пры падборцы фільмаў, як патлумачыў Генеральны консул Рэспублікі Беларусь, кіраваліся супольнай гісторыяй, тым што спалучае, а не дзеліць польскі і беларускі народы. І так гледачы мелі нагоду пабачыць замак у Нясвіжы і сучасных нашчадкаў Радзівілаў, якія жывуць у Польшчы, у Вялікабрытаніі і часам наведваюць сваю радзіму. Пра выдатных людзей у гісторыі двух народаў — Адама Міцкевіча і Міхала Клеафаса Агінскага — былі два наступныя фільмы. Наваградак і Залессе сталі блізкімі мясцінамі для тых, якія глядзелі гэтыя фільмы. Апошні фільм быў крыху іншы — пра польскі маладзёжны тэатр у Рубяжэвічах, які існуе там 10 гадоў. Шкада, што рэжысёр не паказаў пэўнага феномена Рубяжэвічаў — да вайны, калі Рубяжэвічы былі ў Польшчы, існаваў там беларускі аматарскі тэатр, гурток Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры, адтуль выйшаў беларускі ксёндз Віктар Барысевіч. Цікава, ці пра тое ў Рубяжэвічах памятаюць? Сустрэча з рэжысёрам Рычардам Ясінскім вялася на польскай мове, бо — як сам заявіў — ён паляк па нацыянальнасці. Гледачам здаецца падабаліся фільмы, што бачна было па выказваннях у адрас рэжысёра. Пры нагодзе мы даведаліся, што пад яго рэжысурай паўстаў фільм пра Міхася Забэйду-Суміцкага. Можа некалі ўдасца яго паглядзець.

Апрача Рычарда Ясінскага дэлегацыю „Беларусьфільма” склалі: яе дырэктар Вячаслаў Шанько, рэжысёр Аляксандр Яфрэмаў і актрыса Валерыя Арламава. Як выявілася пасля сустрэчы з імі становішча „Беларусьфільма” ненайлепшае — кінастудыя на год атрымлівае ад дзяржавы грошы на тры мастацкія фільмы і 15 дакументальных. Хаця ў назве кінастудыі ёсць прыметнік „нацыянальная” паводле дэманстраваных фільмаў і выказванняў дэлегацыі, цяжка сказаць пра такую менавіта спецыфіку кіно ў Рэспубліцы Беларусь. І дай Бог, каб яна такая ўрэшце была — не з назвы, а перад усім са сваёй прадукцыі.