Ніва № 27 (2408), 7 ліпеня 2002 г.

Вандроўка ў Косава

Лена ГЛАГОЎСКАЯ

30 мая, як штогод, гданьскія беларусы ладзілі вандроўку. На гэты раз у Косава. Зведаць гэтае экзатычнае месца нам хацелася ўжо ад двух гадоў, калі выбраліся ў Мэксык і Бэтлеем. Гэта ўсё недалёка ад Гданьска. Такія назвы мясцін інтрыгуюць. Так і на гэты раз вырашылі з’ездзіць у Косава, што на Кашубах. Сумненні выклікала надвор’е — раніцай ішоў дождж. Здавалася, не будзе ахвотных вандраваць. Але 9 асоб усё ж такі вырашылі паехаць на аўтобусе ў мястэчка Пжодкава. Праз паўгадзіны былі на месцы. Хаця дождж ішоў далей, аднак вырашылі ісці ў Косава, якое знаходзілася недзе тры кіламетры ад мястэчка. Назва надзвычай нас зацікавіла. За мястэчкам мы пабачылі ўказальнік. Зышоўшы з асфальту на палявую пясчана-камяністую дарогу, мы пабачылі характэрныя для кашубскай Швейцарыі ўзгоркі. Ішлі і захапляліся краявідамі жытнёвых палёў з васількамі і макамі. Сапраўды, здалося нам раптам, што мы перанесліся недзе на Балканы. Раптам апынуліся ў вёсцы Косава, вельмі задбанай, раскінутай на ўзгорках. Затрымаліся пры тыповай кашубскай каплічцы з вельмі рэдка бачнымі маляванымі на шкле выявамі святых. Калісьці была гэта свайго роду „школа”, а зараз такія абразы сустракаюцца вельмі рэдка і маюць сваю цану. У вёсцы ёсць крама на нармальным цывілізацыйным узроўні. Там, дарэчы, і сустрэлі мясцовых жыхароў — жанчын, якія на наша пытанне, хто жыве ў Косаве, адназначна адказалі, што кашубы. У пясчаныя ўзгоркі маляўніча ўпісваецца, быццам горскі струмень, пакручастая рэчка Кляшторная Струга. Ні ў пачатку вёскі, ні ў яе канцы няма дарожнага знака з назваю. Ідучы далей па карце дайшлі ў Кабысэва. Так назваў месца пры сваёй хаце напатканы мужчына. Зноў няма табліцы з назваю. Дзядзька на пытанне, кім ён сябе адчувае, сказаў: „Я — кашуб-немец”. Дадумаліся мы, што ён лютэранскага веравызнання. Паказаў нам дарогу на прызабыты пасляевангеліцкі могільнік у лесе. Адшукалі мы яго, праросшага блюшчам на магілах і па вырасшых на іх дрэвах. Пару абымшэлых крыжоў, і адзін помнік на магіле ўладальнікаў недалёкага Смолдзіна: Сплітгофаў — Аўгусты (1859-1925) і Германа (1862-1942). Мясцовыя жыхары наглядаюць за могільнікам, вырэзваючы час ад часу зараснікі на магілах. Затрымаліся і мы побач, на краю лесу, распаліўшы вогнішча. Пасля пайшлі ў напрамку Пжодкава, каб адпачыць крыху над возерам Ксенжэ. Кінуліся нам у вочы мураваныя будынкі з цэглы пакрытыя саламянымі стрэхамі. У самім мястэчку знаходзіцца неагатычны касцёл пабудаваны ў канцы ХІХ ст. Нашу ўвагу прыцягнула наваколле касцёла, дзе пішацца гістарычная памяць гміннага мястэчка і ваколіцы. Навокал касцёла магілы ксяндзоў, пачаўшы ад ХVII ст., заслужаных для гміны людзей, помнік загінуўшым у час І сусветнай вайны з пералікам імёнаў і прозвішчаў і дат смерці, помнік загінуўшым у лагеры Штутгаф. Ёсць чаго пазайздросціць. Да гэтага яшчэ можна дадаць музей пажарніцтва. Ідучы над возера, мінулі мы будынак школы. З табліцаў на будынку вынікала, што ў ім знаходзяцца сельскагаспадарчы, агратурыстычны, экалагічны тэхнікумы. Адпачываючы над возерам, згадалі мы свае гмінныя мястэчкі Беласточчыны, напрыклад Гарадок, бо Пжодкава больш-менш такой жа велічыні. Варта дадаць, што ў міжваенны перыяд належала яно да Польшчы. Вяртаючыся ў Гданьск марылі мы, што праз год паедзем у Рым — таксама на Кашубах.