Колас загаварыў па-польску

Міра ЛУКША

— Гэта маё вялікае свята. Гэта нагода да мае жыццёвае радасці, а, мабыць, да трох радасцяў. Радасць першая — што, вось, дзесяты год мінае, як гэты дом стаў беларускім, стаў уласнасцю незалежнай, суверэннай Беларусі. Памятаю той цудоўны дзень, калі мы тут былі, між іншым з прафесарам Баршчэўскім, і нам здавалася, што здзейснілася тое, што не магло здарыцца! Бо хто ж прадказваў! Нагода другая — што эксцэленцыя пасол рашыў якраз у гэтым доме ўчыніць мне агромную прыемнасць, як саўдзельніку ўзнікнення гэтай кнігі, менавіта трохмоўнага выдання аднаго з самых знакамітых твораў славянскіх і еўрапейскіх літаратур. А трэцяя нагода для радасці, гэта тая, што калі ў 1998 г. мы былі на вялікім свяце першага Міцкевіча, Адама, у ягоную 200 гадавіну, і трымаў я тады ў руцэ аднолькава прыгожы і цяжкі, як гэты, том, не разлічваў, што праз пару гадоў буду трымаць выдадзены твор другога Міцкевіча, Канстанціна. І таму ў гэты момант хачу падзякаваць Беларускаму фонду культуры, які да мяне быў звярнуўся з прапановай так выдаць гэту кнігу, і я тую прапанову прыняў...

І прачытаў свой верш, які склаў пасля свае векапомнае працы:

Panie Konstanty! Zakonczylem!
Kostusiu mily! Przelozylem
Spiew twojej „reczki” na „dzwoneczki”,
A „zaworonka” na „skowronka”!

Panie Jakubie! Bylem maly,
Gdy rymy panskiej slawy-chwaly
Niemenska woda ku mnie niosla
Na pluskach flisackiego wiosla!

Caly szalony wiek odszumial,
Nimem przeslanie ich zrozumial,
Nimem w tych dzwiekach ducha wyczul
„Domowej rzeki” Mickiewiczow.

To ona grala Adamowi:
„Litwo! Ojczyzno!.. Ty... jak zdrowie”!
A Konstantemu wydzwonila:
„Moj rodny kut! Jak ty mnie mily!”

A wreszcie tez i moja ona,
Bom nad jej woda urodzony!
Musiala w koncu sie rozdzwonic
Rymami w siwiejacej skroni,

Zeby polskimi juz jambami
Piesn bialoruska nad piesniami
Nad brzegiem Wisly wyspiewala
O „Nowej Ziemi” sny Michala...

Zeby w polszczyznie mej zagoscil
Poemat chlopski o milosci,
Choc niespelnionej, przeciez wielkiej —
Do wlasnej ziemi-zywicielki!

. . . . . . . . .
Rzekl Bialorusin w mowie swojej:
„Litwa´! Ty... jak zdarouje toje!”
A polskie slowa odwdzieczyly:
„Kraju rodzinny, sercu mily!

Зала пасольства была аздобленая карцінамі народнага мастака Беларусі Васіля Шаранговіча, прафесара, які аддаў мастацкай адукацыі 30 гадоў (быў 17 гадоў загадчыкам кафедры, 3 гады прарэктарам, 9 рэктарам Акадэміі мастацтваў). Ён жа — аўтар ілюстрацый у кнізе. Ці здаўна намерваўся ды рыхтаваўся да гэтай падзеі?

— Больш за 90 ілюстрацый — спантанна гэтага не зробіш. Як у народзе кажуць — і 90 калоў зацясаць, і то вялікая работа. А гэта ж не поле прайсці. Я падбіраўся да „Новай зямлі”, можна сказаць, палову свайго творчага жыцця. Зрабіў многа малюнкаў, шмат эцюдаў, партрэтаў звязаных з „Новай зямлёй”. Лічыў сябе, усё ж, негатовым. Нягледзячы на тое, што праілюстраваў больш за 60 кніг. Шмат гадоў падбіраўся і да Міцкевіча. І думаў, што такую кніжку ў наш час цяжка выдаць. Можа, думаў, пры маім жыцці, альбо і пасля... Лічыў сябе абавязаным і да ілюстрацыі другой „беларускай энцыклапедыі”, беларуска-сялянскай. Я выйшаў з сялянскай сям’і, захапіў частку гэтага жыцця, і палічыў гэта сваім грамадзянскім доўгам. Мне пашчасціла. З’явілася магчымасць выдаць „Новую зямлю”. Шчасце, як кажуць у народзе, выйша бокам, бо трэба было кідаць усё іншае, брацца за працу, бо часу заставалася малавата. Тэрмін быў адпушчаны — год. Давялося працаваць літаральна ўдзень і ўноч. Не ведаю ў гісторыі ілюстрацый такой колькасці...

Доўгі час працягваўся сапраўдны пір пасярод карцін з „Новай зямлі”, з пачастункам з... італьянскага рэстарана, з простымі, так сказаць, бульбашоўскімі стравамі. А радкі перакладу Чэслава Сэнюха чытаў нам сам гаспадар прыветнага дома — яго эксцэленцыя пасол.