Ваявода, які нічога не ведаў

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

Дакладна ў той час, калі абодва ваяводы расказвалі пра сваё спатканне (не былі запрошаны журналісты з Польшчы; рэдакцыя „Нівы” з’явілася нечакана), у гродзенскім судзе асуджаліся дзве маладыя журналісткі „Пагоні” Юліся Дарашкевіч і Ларыса Сідлярэвіч за ўдзел у дэманстрацыі дзеля абароны журналістаў тае газеты Міколы Маркевіча і Паўла Мажэйкі, абскарджаных у крымінальнай справе знявагі прэзідэнта Лукашэнкі. У гэтай акцыі прымалі ўдзел амаль усе журналісты недзяржаўных гродзенскіх выданняў. Адразу 14 з іх былі арыштаваны. У неадкладных працэсах асуджаны былі яны на 10-3 дзён зняволення.

У „Пагоні” горача

У адміністрацыйным парадку Юліся і Ларыса былі пакараны штрафам — 20 мінімальных заработных плат (каля 180 долараў). Зараз жа пасля выдачы пастановы абедзве яны сядзелі ўсхваляваныя ў рэдакцыі за камп’ютэрамі, разам з іншымі калегамі. Усе рыхтавалі новы нумар газеты, якая цяпер выдаецца ў Інтэрнэце пасля закрыцця. Мікола Маркевіч і Павел Мажэйка чакалі пачатку свайго працэсу, які меў распачацца праз 16 гадзін. Пра сітуацыю распытвалі іх прадстаўнікі амерыканскага пасольства. З перадаванай ім Маркевічам інфармацыі ясна вынікала, што прафесары-мовазнаўцы ўпэўненыя: нельга тут казаць пра абвінавачанне, а словы выказаныя імі гэта выключна прыватная думка, якая не можа падлягаць пакаранню.

— Ні нашы дзяўчаты, ні ніхто іншы з журналістаў не заплаціць штрафу з уласнай кішэні. Папрасілі мы дапамогу ў міжнародных пазаўрадавых арганізацый, — тлумачыў „Ніве” Маркевіч, што і раз падымаючы тэлефонную трубку.

Нізка, пад будынкам, прахаджваліся двойкамі міліцыянты.

— Міліцыя не можа сюды ўварвацца. Наша памяшканне належыць некалькім беларускім арганізацыям.

Словы шкадавання з агаворкамі

Тым часам у адной з залаў Новага замка, спаглядаючы на сваю прэс-інфарматарку, падляшскі ваявода пераконваў журналістаў „Glosu znad Niemna” і „Нівы”:

— Ведаю, што тут на Беларусі незалежная прэса мае акрэсленыя праблемы. Вельмі над гэтым смуткую. Гэта, дарэчы, перашкаджае ў наладжанні кантактаў паміж нашымі дзяржавамі ў шырэйшым маштабе.

Тлумачыўся, што пра справу працэсаў нічога не ведаў (хоць польскі друк бубніў пра іх пару добрых дзён).

Уладзімір Саўчанка павучаў:

— Сёння прэса павінна гаварыць аб’ектыўна пра працэсы, якія кранаюць нацыянальную гаспадарку. Жыву ў Гродне амаль тры гады. І ведаю, як „Пагоня” адносілася да гэтых праблем. Ніхто не забараняе выданням асвятляць па-сапраўднаму справы, але не прабуйце развязваць палітычных праблем! Канстытуцыя была прынята беларускім народам, як у кожнай іншай краіне. Ніхто сёння не бярэ пад развагу, ці слушнай была Канстытуцыя, прынятая 200 гадоў таму ў Амерыцы, толькі ўносяцца папраўкі. Паўтара года таму запрашаў я Маркевіча і размаўляў з ім, калі пачынаў пісаць, чаго не трэба. Апазіцыі ніхто не забараняе дзейнічаць, але калі, як народ кажа, брэша на сваю ўладу, — ну, дык гэтак нельга. Мы — адна сям’я. Трэба, значыць, паказваць рэальныя ўмовы і сітуацыю, у якой жывем.

Зараз жа пасля Стшалінскі, запытаны журналісткай прафсаюзнай мінскай газеты, ці ведае пра словы шкадавання, выказаныя канцылярыяй прэзідэнта РП наконт працэсаў і супадзенне ягонага візіту з імі, адказаў:

— Па абодвух баках нашае мяжы жывуць народы, у якіх нялёгкая гісторыя, не найлепшы ўзровень матэрыяльнага жыцця. Мой абавязак — старанне, каб паправіць тое жыццё на Падляшшы. Пад гэтым разумею таксама гаспадарчае і культурнае супрацоўніцтва з нашымі суседзямі. Мая прысутнасць у Гродне служыць гэтай місіі і вельмі залежыць мне на гэтым, каб тое супрацоўніцтва развівалася на ўсіх палях як найлепш. Не трэба шукаць тут ніякага пацвярджэння для палітыкі, якую вядзе беларуская дзяржава, яе ўлады. Не прыехаў я сюды, каб даваць ацэнку, хоць поўнасцю ідэнтыфікуюся з трывогамі, пра якія спадарства (журналісты — М. Х.) гаворыце. Для добрага развіцця дзяржавы патрэбныя ёсць апазіцыя і вольныя СМІ. Для поўнай нармалізацыі польска-беларускіх адносін патрэбнае ёсць выкананне гэтых умоў. Гэта, аднак, роля вялікай палітыкі. Калі так здарыцца, што мая тут прысутнасць можа быць патрактаваная як-небудзь палітычна, мабыць, гэта можа стаць перашкодай у нашых кантактах.

Ледзь не адразу тэму змянілі вопытныя журналісты ўрадавага друку і рэдактар дзяржаўнага тэлебачання, які пад’ехаў на прэс-канферэнцыю службовым, новенькім „Аўдзі”.

— Ты глянь, як нервуецца ваш консул (Рэніслаў Вальтэр, в/а консула РП у Гродне — М. Х.), — шэптам кінуў сябра з „Glosu znad Niemna”.

Консул маўчаў.

Смешнае тлумачэнне

Вестка пра візіт і супольную прэс-канферэнцыю Стшалінскага і Саўчанкі хутка змагла даляцець некалькі кварталаў далей, у „Пагоню”.

— У гэтага візіту простая аналогія. Калі Барыс Ельцын патрабаваў выпусціць на волю зняволенага ў Беларусі маскоўскага журналіста Паўла Шарамета, а Лукашэнка гэта праігнараваў, як належыцца павёў сябе губернатар Калінінграда. У сувязі з гэтым адклікаў прыезд Лукашэнкі ў сталіцу вобласці. Прыезд у такі час падляшскага ваяводы — вельмі ж не да месца. А яго тлумачэнне, што, проста, не ведаў нічога — смешнае.

Калі я вяртаўся з Гродна, зараз жа перад станцыяй Кузніца-Беластоцкая кінуўся мне ў вочы агромністы транспарант з намаляванымі белымі словамі Niech zyje przyjazn miedzy narodami.