Псіхалагічная перамога

Мікола ВАЎРАНЮК

Першую сутычку прайграла ўлада. Расправа была назначана на 11 гадзін 9 красавіка. Ужо гадзіну раней перад судом Ленінскага раёна Гродна сталі збірацца людзі. Грамадская падтрымка, журналісцкая салідарнасць і зацікаўленне працэсам міжнароднай супольнасці давялі суд да нервовай расстроенасці. Працэс, у якім за абразу прэзідэнта пагражае да пяці гадоў зняволення прыехалі паглядзець нават амерыканскія дыпламаты з Мінска.

— Суддзя захварэў, працэс сёння не пачнецца, — сакратарка старалася перакрычаць гоман у зале распраў, дзе сабралася добра за сотню сімпатыкаў зачыненай газеты, сяброў абвінавачаных журналістаў, прадстаўнікоў праваабарончых арганізацый і працаўнікоў мас-медыяў з Беларусі, Польшчы і Расіі.

Залай скалануў рогат. Пачуліся воклічы „Жыве Беларусь”!

— Яны не спадзяваліся ўбачыць такую вялікую салідарнасць з намі, — сказаў Мікола Маркевіч, — а паколькі не ведаюць, што з намі рабіць і як выбрацца з гэтага брыдкага, бруднага становішча, рашылі ўзяць time out.

Суд паводзіў сябе нервова. У вочы лезла вялікая колькасць (больш звычайнага, казалі тыя, што раней мелі дачыненне да гэтай установы) міліцыянтаў. Працэс Маркевіча і Мажэйкі меўся быць адкрытым. Журналісты маглі ўвайсці ў залу, але апаратуру, з якой працуюць — дыктафоны, фотаапараты, камеры — міліцыянты не пускалі. Дазвол на гэта мог даць толькі старшыня суда, але быў моцна заняты. Калі мы, групай у некалькі асоб, паспрабавалі паскорыць яго рашэнне і з калідора, супраць пратэстаў міліцыянта, увайшлі ў прыёмную, з суседняга пакоя выйшаў мужчына-невядомахто і ветліва папрасіў нас: „убирайтесь отсюда”.

— Самы галоўны вораг дыктатуры, гэта яўнасць, — тлумачыла суд Жана Літвіна, старшыня Беларускай асацыяцыі журналістаў, — цёмныя справы трэба рабіць пры зачыненых дзвярах.

Так зрабілі ў той жа дзень, толькі дзве гадзіны раней, з Юрым Хадыкам. Намесніка старшыні Беларускага народнага фронту абвінавацілі ў актыўным удзельніцтве ў „несанкцыянаваным мітынгу”, гэта значыць, святкаванні 25 Сакавіка і засудзілі на дзесяць сутак зняволення.

— Мой працэс паказальны для таго, што адбываецца ў Беларусі, — сказаў прафесар выйшаўшы з суда. — Чаму ў Гродне? Тут заўсёды было больш свабоды. Але раптоўна прызначылі Лукашэнкаўскага чыноўніка Саўчанку і ён мусіць выслугоўвацца. Народ яшчэ энергічны і таму такое супрацьстаянне.

З Юрым Хадыкам атрымалася камічная сітуацыя. Ён чакаў міліцыянтаў, якія даставяць яго ў камеру. Не дачакаўшыся, сам стаў іх шукаць.

— Какую Хадыку? — пачуў з міліцэйскага лазіка.

— Тады буду чакаць дома,— вырашыў ён і падаўся ў Мінск.

А вось журналісты гродзенскіх недзяржаўных СМІ за пікеты ў абарону Маркевіча і Мажэйкі селі адразу.

— Трынаццаць чалавек затрымалі, тры гадзіны патрымалі ў арышце і прывезлі ў гэты суд, — расказвае Алена Сіневіч, карэспандэнтка беластоцкага Радыё Рацыя. — За ўдзел у пікеце я павінна заплаціць 20 мінімалак, гэта значыць каля 140 долараў. Шэсць асоб пасадзілі на суткі: Вітаўта Рудніка і Зміцера Ягорава на трое сутак, Алеся Дварэцкава — на чатыры, Андрэя Мялешку — на восем, а Анджэю Пісальніку і Стасу Пачобуту далі па дзесяць. Апошні тут жа аб’явіў галадоўку.

— Я сёння найбагацейшы чалавек у Беларусі, — паўтараў усхваляваны Павел Мажэйка. — Калі ёсць людзі, якія гатовы ў маёй абароне ахвяраваць сваёй свабодай, то гэтыя малыя інсінуацыі мясцовых улад ці самога Лукашэнкі ў мой адрас нічога не вартыя.

Як суд з журналістамі згуляў у жмуркі, так і міліцыянты з участка па вуліцы Тэльмана рашылі пазабаўляцца з тымі, хто прыйшоў сустрэць Алеся Дварэцкава, якому ў 12.20 канчаўся тэрмін пакарання. Да народу выйшаў палкоўнік і папрасіў разысціся і асвабадзіць стаянку.

— Не трэба было саджаць журналістаў. Выпусціце хутчэй Дварэцкава і мы разыдземся, — пачуў у адказ.

І яны выпусцілі. Толькі не галоўным уваходам, дзе чакалі яго аднакамернікі, якія выйшлі на волю дзень раней, журналісты з магнітафонамі і фотаапаратамі, дзяўчаты з кветкамі. Вывезлі яго з піскам шын на машые бакавой брамай. Маладзейшыя кінуліся даганяць аўто, але яно паімчала ў бок пасажа на Савецкай вуліцы.

Праз пятнаццаць хвілін Алесь Дварэцкаў з’явіўся ў сядзібе БНФ на прэс-канферэнцыі:

— Ва ўнутраным двары міліцыянты выкруцілі мне рукі, запіхнулі ў машыну і сказалі: „не крычы”. А я тут жа і закрычаў. Калі за брамай убачыў вас, аж сэрца мне сціснула. Дзякуй вам, што вы прыйшлі.

Сярод народу была Крыстына Пісальнік. Яе сына Анджэя прысудзілі на дзесяць сутак.

— За праўду, — кажа маці, — за тое, што ён упамянуўся за сваіх калег. Я заўсёды ім ганарылася. Прыйшла, каб падтрымаць яго і астатніх гродзенскіх журналістаў.

Анджэй Пісальнік не адзін паляк, які пацярпеў за аброну Міколы Маркевіча і Паўла Мажэйкі.

— Калі мы дабіваліся пашаны нашых нацыянальных правоў, калі мы стараліся адчыніць польскія школы, „Пагоня” і яе рэдактар заўсёды былі на нашым баку, — гаворыць Тадэвуш Гавін, ганаровы старшыня Саюза палякаў Беларусі, — таму быць тут, гэта наш абавязак. Мы ж грамадзяне Беларусі і супольна будуем яе будучыню. А будучыня Беларусі, гэта не тыя што сёння саджаюць, а тыя, хто змагаецца з дыктатурай за дэмакратыю і свабоду слова.

Мікола Маркевіч таксама ўпэўнены ў перамозе і ў тым, што раней ці пазней калектыў зачыненай „Пагоні” створыць новую незалежную газету.

Шкада толькі, што да гэтага яшчэ няпросты шлях і трэба яго акупяць штрафамі, пабоямі, арыштамі. Не забывайма, што над Міколам Маркевічам і Паўлам Мажэйкам увесь час вісіць пагроза пяці гадоў турмы за тое, што асмеліліся думаць інакш, чым сённяшняя ўлада ў Беларусі.