Канцы ў ваду

Міра ЛУКША

наша прападала!

Што ж то з імі парабілася? Калі сказалі, што Луку зальюць, то самі кінуліся брук рваць. Дырэктар Шура Мядзведзь, родам з Семенякоўшчыны, казаў, што Луку можна было б пакінуць на беразе, толькі трэба будзе яго добра ўзмоцніць. Меў планы, ды загінуў у катастрофе. А больш ніхто пра гэта не думаў. Самі бачыце — і сёння былое Лукі ніколі не заліло. Хто першы кінуўся знішчаць адвечную дарогу? Пэўна, не тыя, што пільнавалі таго супольнага пашару, і патрапілі нават жэрдзі разгарадзіць, каб іхнія каровы

скубнулі разок суседскае,

З кожнаю траўкаю лічыліся на мяжы. Адваёўвалі Аляксей Грыцук, Юзаф, Фёдар і Дзмітрый Казберукі з Янам Рыгаровічам сынам Мікалая, Міколам Рыгаровічам сынам Мікалая, і Мікалаем Леанчуком тое ўрочышча Заскрыня. Ваяводская нарадовая рада ў 1960 годзе пакручаста тлумачыла, што хаця ў іх распараджэнні знаходзяцца даваенныя дакументы пра ўласнасць Заскрыні, то з прычыны таго, што не карыстаюцца ўгоддзямі, у dowodach pomiarowych будуць яны лічыцца як grunta sporne паміж згаданымі грамадзянамі а карыстальнікамі з Лукі. Бацька не разумеў упартасці Клаўдзіка. Нашто яму ўсё тое, тыя суды, сваркі, намаганні? Але ж і яны, продкі, платы разгароджвалі, сякеркамі махалі, бітны народ быў. Восем гадоў сварыліся былі ў судах. Лучанам хапіла адвакату скінуцца па курыцы, а тым пяцём — па карове. А па вайне Казберукі свой луг касілі, паціху, не прызнаючыся да царскіх картаў. А ў ніводным паваенным плане той спорны луг ужо не быў пазначаны. Калі памерлі дзед і бацька, і Клаўдзік стаў уласнікам, пачаў

даходзіць свайго.

Бо Клаўдзік ёсць непапраўны дзівак. Купляе зямлю, сее, садзіць дрэвы, збірае плён, калі ўсё пасохла наўкола — хоць не аплаціцца гнаць камбайн. У ставах трымае рыбу. А ў шуфлядзе — дакументы, лісты, просьбы і нараканне на такую ўладу, што верне сваё і чужое, але не ўсім. Мае квіты здавайны. Планы з вопісам на рускай мове, в „маштабе въ английскомъ дюйме”, пацверджаныя нейкім Савалічам, прысяжным мернічым з Гродна ў 1938 годзе. Ягоныя лісты ўладам, часта ўласнаручна напісаныя, маюць загалоўкі Wyzysk czlowieka przez czlowieka. Рытарычна пытаецца: „Ці маюць на тое права людзі, не маючы гістарычнай уласнасці на тую зямлю, шчодра яе раздаваць і прадаваць?” Заўважае: ніхто не падазравае іх у амнезіі, бо ж памятаюць людзі баі і свары за ўрочышча Заскрыню. Ён цяпер, папраўдзе, „праўнапаперны” ўласнік свайго луга, які ў спадчыне атрымаў па сваёй бабе Пелагеі, а тая ж спадчына — пад вадой. Атрымаў каля сарака адказаў. Гатовы адклікацца ў Міжнародны трыбунал. Патэтычна звяртаецца: „Як гэта так ёсць, што ў адроджанай ІІІ Рэчы Паспалітай, калі асабістая ўласнасць ёсць пад асаблівай юрыдычнай аховай, прыязджаюць чужыя ўжо людзі і адбіраюць і камяніцы, і зямлю, а з маёй асобы, селяніна, які не закончыў шмат школ, а працуе і працаваў для гэтай дзяржавы, робіцца нахабу і пасмешышча”. Сам ён, быўшы ў арміі, пакалечыўся, пасля быў адным з лепшых трактарыстаў Падляшша, і далей гаспадарыць.

Ян Рыгаровіч з Дворыска таксама

не хацеў пакідаць

Клаўдзік Казбярук дачакаецца. Бо не такі ён яшчэ стары. Шкада толькі, што, папраўдзе, не мае наследніка, які змагаўся б за тое, што забралі.