Ніва № 6 (2387), 10 лютага 2002 г.

Заслужаны солтыс са Шчытоў

Міхал МІНЦЭВІЧ

У Арлянскай гміне ўжо сорак гадоў абавязкі солтыса выконвае Пятро Бяроза са Шчытоў-Навадвораў. Гэта, бадай, адзін з найстарэйшых стажам солтыс у ваяводстве, а можа і ў краіне. Салтысуе ён безупынна з 1961 года.

Як пачалася мая праца солтыса? Перада мной салтысаваў Пётр Крук, але быў ён ужо ў пажылым узросце. І помню як гэта ён і Віктар Сахарэвіч прыехалі да мяне на поле. Было лета, чэрвень. Запрапанавалі мне і моцна намаўлялі, каб я згадзіўся стаць солтысам. Я ім адказаў, што нічога не ўмею, а яны: „То мы цябе навучым...” Ну і згадзіўся я кандыдаваць. Людзі мяне выбралі. 22 ліпеня 1961 г. я ў Галадах даў прысягу.

Калі я стаў солтысам, Шчыты належалі да Грамадскай рады нарадовай у Галадах, але падаткі заносілі мы ў Бельск. У 1960-я гады да Галадоўскай рады належалі наступныя вёскі: двое Шчытоў — Навадворы і Дзенцялова, Парцава, Відава, Крывая, Агароднікі, Спічкі і Вулька.

Калісьці інакш улады падыходзілі да солтысаў і грамадства. Тады што суботу склікалі ўсіх солтысаў у Галады на інструктаж. На нарадах абмяркоўваліся гаспадарчыя справы: збожжа, угнаенні, племянная жывёла. Усё што было патрэбнае гаспадару, мы заказвалі і нам прывозілі: парасят, цялят для далейшай гадоўлі.

Абавязковыя нарыхтоўкі былі: здавалі збожжа, бульбу, воўну. Хто не здаў тэрмінова, яго штрафавалі, або на пару дзён саджалі ў турму. Памятаю я сам ездзіў за збожжам у Сувалкі, Элк і там купляў, а квіт завозіў у Грамадскую раду. Абавязкаў было многа, але камісійныя солтысу былі някепскія. У Шчытах-Навадворах тады былі 73 дымы.

Потым пачалі ўзбуйняць гміны. У Орлі старшынёю стаў Юры Гаворка з Кашалёў, затым Мікалай Лемеш...

З кім мне як солтысу найлепш ішло супрацоўніцтва? Калі мы былі пад Галадамі, там старшынямі былі Швед, Станіслаў Кучынскі, Коля Петручук (са Шчытоў). Найбольш элегантны быў Швед. Памятаю, як цяжка было моладзі паступіць вучыцца ў сярэднія ці вышэйшыя школы. Калі гаспадар не меў аплачанага падатку, то яго дзіцяці немагчыма было дастацца ў школу. Назар Таранта з Вулькі меў праблемы з выплатай падаткаў і здачай нарыхтоўкі (нават пакінуў ён сваю гаспадарку і стаў працаваць на чыгунцы — на вакзале Варшава-Гданьская), а ягоная дачка, Зіна, хацела паступіць вучыцца ў Варшаву. Было патрэбнае пасведчанне аб выкананні падаткаў і нарыхтоўкі. І той жа Швед выдаў спраўку, сказаўшы: „Хай дзіця ідзе між людзей”.

У Орлі папярэдні войт Міхал Іванчук таксама быў элегантны. А цяпер? Цяпер мала калі запрашаюць солтысаў на сесіі, 3-4 разы ў год. А солтыс павінен мець непасрэдны кантакт з уладамі, бо толькі тады можа што-небудзь пераказаць людзям у вёсцы. Хачу адзначыць, што цяпер горшая сітуацыя ў матэрыяльным плане. Калісь многа ўсяго людзі арганізавалі на грамадскіх пачатках.