Незвычайныя месцы і іконы

Віталь ЛУБА

Паводле традыцыі, цудоўныя іконы з’яўляліся простым людзям здалёк ад сядзіб — найчасцей у лесе, на гары, над рэчкай. На гэтых месцах узнікалі храмы, да якіх паломнічалі вернікі з блізкага і далёкага наваколля. У выніку шматлікіх войнаў, асабліва абедзвюх сусветных у мінулым стагоддзі, пацярпелі многія храмы і іконы. Асабліва трагічнай была І сусветная вайна, у выніку якой не ўсе вывезеныя ў час бежанства іконы вярнуліся з Расіі ў свае цэрквы, а некаторыя трапілі ў каталіцкія касцёлы.

Найбольш вядомым на Падляшшы цудадзейным месцам з’яўляецца Святая Гара Грабарка, якая ў дзень Праабражэння Гасподняга прыцягвае дзесяткі тысяч паломнікаў. Усе таксама ведаюць пра Супрасльскую ікону Божай Маці і Дабравешчанскі манастыр. Але нямногія ўжо чулі пра іконы ў Браньску, Журобічах ці Гадышэве. Колькі на Беласточчыне цудадзейных месц і ікон? З гэтым пытаннем знаёміць нас новая кніга нястомнага даследчыка мінулага Праваслаўнай царквы а. Рыгора Сасны. У працы Святыя месцы і цудадзейныя іконы^* аўтар змясціў трынаццаць артыкулаў пра незвычайныя месцы культу і трыццаць два — пра цудадзейныя іконы. Прыгадаем, што фрагменты некаторых артыкулаў раней друкаваліся ў „Ніве”.

У першай частцы кнігі даецца апісанне святых месцаў: цудадзейных крыніц (Бахуры, Грабарка, Градалі, Катэрка, Кнарыды, Крыначка, Курашава, Пяценка, Пятрашкі, Святая Вада), каплічкі ў Кажанах, месца былога манастыра ў Адрынках і Зверак — радзімы св. Гаўрыіла. Аўтар спасылаецца на пісьмовыя крыніцы, цытуе дакументы, параўноўвае мясцовыя легенды з вызначэннямі гісторыкаў, указвае на няяснасці і высвятляе сумненні.

У другой частцы кнігі ў падобны спосаб апісваюцца цудадзейныя іконы, у ліку якіх 21 ікона — розныя па тыпалогіі выявы Божай Маці. Самыя шанаваныя вернікамі іконы знаходзяцца ў Супраслі, Бельску-Падляшскім, Гадышэве, Краснастоку, Райску, Старым Корніне і Пухлах. З бежанства не вярнуліся арыгіналы Беластоцкай, Райскай, Старакорнінскай і Супрасльскай ікон Божай Маці, а Гадышэўская, пасля вяртання з Расіі, у 1928 г. апынулася ў каталіцкім касцёле ў Гадышэве. Памяць аб апошняй іконе праваслаўныя ўшаноўваюць і цяпер — на другі дзень Святой Тройцы перад копіяй гэтай іконы служацца малебны.

Кніга — свайго роду энцыклапедыя праваслаўных цэнтраў рэлігійнага культу на Беласточчыне, якая павінна зацікавіць не толькі праваслаўнага чытача, але таксама рэгіяналістаў, якія вывучаюць шматнацыянальнае Падляшша.

^*ks. Grzegorz Sosna, Swiete miejsca i cudowne ikony. Prawoslawne sanktuaria na Bialostocczyznie, Bialystok 2001, ss. 396.