Год Лепэра і бен Ладэна

Яўген МІРАНОВІЧ

У Польшчы крызіс выразна пачаўся два гады таму і паглыбляўся ў выніку адсутнасці палітыкі запавольвання адмоўных тэндэнцый у вытворчасці, гандлі і фінансах краіны. У 2001 годзе правячыя эліты аб’явілі, што дзяржава з’яўляецца банкрутам, і што грамадзяне маюць абавязак падзяліцца з ёю сваімі ашчаднасцямі. Тыя, якія больш паспяхова клапаціліся пра свой хатні бюджэт, чым чыноўнікі пра дзяржаўны, даведаліся, што ў найбліжэйшыя гады будуць пастаянна плаціць за няўдачнікаў пры ўладзе.

З пачуцця бяссільнасці палова палякаў станоўча выказваецца нават пра ваеннае становішча, якога круглую гадавіну ўвядзення адзначалася ў снежні мінаючага года. У час парламенцкіх выбараў, у якіх хаця і перамаглі левыя дэмакраты, кожны пяты выбаршчык прагаласаваў за партыі, якія адкідаюць увесь парадак у краіне, усталяваны пасля 1989 г. Даволі моцна павеяла нацыяналізмам.

Несумненна, героем мінаючага года ў Польшчы быў лідэр Самаабароны Анджэй Лепэр, пра якога найбольш пісалася ў прэсе, гаварылася ў радыё і паказвалася ў тэлебачанні. Хаця не з’яўляецца ён ні прэзідэнтам, ні прэм’ер-міністрам, аднак тое, што робіць і гаворыць, прыцягвае ўвагу большасці палякаў. Лепэр абвінаваціў палітычныя эліты ў Польшчы ў карумпаванасці, здрадзе народу, адклікаўся да эмоцый найбольш фрустраванай часткі грамадства. Нічога не прапануе ён узамен, не мае ні палітычнай, ні эканамічнай праграмы, толькі абяцае зрабіць парадак у краіне. Ніхто не ведае толькі як і чыім коштам. Палякі дачакаліся свайго Лукашэнкі.

У мінаючым годзе адбыліся таксама найважнейшыя выбары ў Беларусі, аднак не выклікалі яны вялікіх эмоцый у краіне, ні асаблівага зацікаўлення ў Еўропе. Здаецца, што ніхто не верыў у магчымасць якіх-небудзь змен. На Захадзе пачалі разглядаць Беларусь як расійскую зону ўплываў. Большасць грамадзян Рэспублікі, галасуючы за Лукашэнку, прадэманстравала сваю задаволенасць існуючым станам. Патрыятычная меншасць, не маючы свайго кандыдата, без энтузіязму падтрымоўвала збунтаванага супраць прэзідэнта савецкага наменклатуршчыка Уладзіміра Ганчарыка. Нечаканай для лукашэнкаўскага акружэння стала ў апошнія месяцы 2001 г. палітыка прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна. Яго абдымкі з НАТАўскімі правадырамі прывялі да поўнай разгубленасці каментатараў мінскага тэлебачання. Як іх працадаўца, зусім не ведаюць як паставіцца да новай палітычнай сітуацыі.

Героем сродкаў масавай інфармацыі і палітыкі мінаючага года ў свеце быў несумненна ісламскі фанатык Усама бен Ладэн. Амерыканцы прысвоілі яму аўтарства атакі на стратэгічныя цэнтры Амерыкі 11 верасня 2001 г. Амерыканцы, тэрарызуючы сваёй вайсковай тэхнікай палову свету, адчувалі сябе дома цалкам бяспечна. Нядаўна спакойна глядзелі ў тэлевізарах на бомбы, падаючыя на сербскія дамы і захапляліся вынікамі дзейнасці свае авіяцыі. Пакут мардаваных сербаў у тэлебачанні не паказвалі. Усама бен Ладэн, нядаўні саюзнік Амерыкі, ці нехта яму падобны, прабіў амерыканцам каляровы сон, паказаў іншыя магчымасці вядзення вайны, якія не памяшчаліся ў катэгорыях мышлення людзей еўра-амерыканскай цывілізацыі. Аказваецца, што нават найлепшая армія і служба бяспекі не змаглі абараніць ад баевікоў, узброеных толькі пластмасавымі ножыкамі і ідэяй знішчэння прыдуманага ворага. Перамога ў вайне супраць афганскіх талібаў можа палепшыць самаадчуванне амерыканцаў, аднак страх ад нечаканай атакі астанецца надоўга ў памяці не толькі грамадзян гэтай краіны. Страх ужо прывёў да банкруцтва некалькі авіякампаній, таму што людзі баяцца лётаць самалётамі, каб не стаць часткай жывой бомбы ў руках тэрарыстаў-спадарожнікаў.

На нашым маленькім беластоцкім панадворку мінаючы год прывёў большасць вялікіх прадпрыемстваў да банкруцтва, а тысячы людзей — да беспрацоўя. Уланы з гарадской і ваяводскай управы і мясцовыя абаронцы крэсаў традыцыйна махалі шаблямі, змагаючыся з прывідамі гісторыі. Люд постбеларускі пакорліва ішоў згодна з ветрам палітыкі, а пастарэлыя нашы дзеячы паўтаралі шаблонныя фразы дзесяцігадовай даўнасці. Бедна, буфонна, правінцыйна і нудна.