Ліпавы Мост і бэзавы куст

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Сёння Ліпавы Мост насяляе не больш дваццаці душ, але лясная цішыня вабіць сюды гарадскіх беластачан. Сваю дачу мае там колішні ваявода Пруціс. Нейкі беластоцкі архітэктар захапіўся архітэктурным мастацтвам вавілонскага цара Навухаданосара і рашыў на сваёй хатцы вырасціць вісучы агарод. Навухаданосар збудаваў і славутую Вавілонскую вежу, і вісучыя сады Семіраміды сярод голай і пыльнай даліны Двухрэчча. Наш эпігон славутага цара навалачыў на дах сваёй хаты дзёрану, якога і так поўна навокал; мо лепш было пабудаваць зямлянку...

У Ліпавы Мост дабіраўся я пяшком лясной дарогай. Спачатку шкадаваў, што карыстаюся там нагамі, а не машынай, але пасля, чым далей у лес, стала высвятляцца, што шкадаваць даводзілася б, калі б менавіта ехаў на машыне. Паяўляліся лужыны штораз абшырнейшыя і глыбейшыя.

Лес каля Ліпавага Моста, гэта не Белавежская пушча, не выклікае яна страсцей ні варшаўскіх эпігонаў брусельскіх чыноўнікаў, ні навакольнага насельніцтва. Дрывасекі лепшую драўніну рыхтуюць для вывазу, пакідаючы голле волі надвор’я. Тое пакінутае голле выклікае ўражанне непавагі чалавека ды прыроды. Яловы водар наводзіць і іншае ўражанне...

У Эдэме раслі не толькі яблыні, раслі там мабыць і ліпы, і араматныя елкі. І пасля выгнання з Раю нашы продкі спадарожнічалі большым або меншым лясам. І ў тых лясах або ў адзінокіх дрэвах памяшчалі свае святыні. Славянскія язычнікі адводзілі сакральную ролю гаям, а асаблівай пашанай у шырокім свеце карысталіся дубы; народныя песні важныя грэшныя падзеі спалучаюць з яварам або калінай. Палаючы куст або дуб адыгрываюць у Бібліі вялікую сакральную ролю. Яшчэ сёння ў наваколлі колішняга Раю людзі лічаць, што ў гэтых магутных дрэвах жывуць духі святых. Іх ахове можна даверыць любы скарб і ніхто з тамашніх жыхароў не кране яго, баючыся тых духаў пакарання. Адзін бедуін паклаў пад ахову дрэва мяшок аўса на пару гадзін. Дзве казы, адбіўшыся ад статка, з’елі той авёс. Дрэва паслала за імі ваўкоў, якія з’елі злачынных коз...

Нядаўна ішоў я галоўнай вуліцай Саколкі, Гродзенскай. Было каля восьмай гадзіны раніцы. Перада мною нейкая жанчына ўпіхала ў куст бэзу пластмасавую пабялелую бутэльку. Выкінуць хоча баба, падумаў я, і заміж палажыць у сметнік пхае ў куст. Крышку я пааглядаўся за ёю, а калі адышоў з дваццаць метраў, спыніўся і стаў прыглядацца, што далей будзе. А кабеце той не хапала рашучасці адысці ад таго куста, быццам кошцы або курыцы, якія доўга кружаць са сваёй здабычай, пакуль выбяруць бяспечнае месца. Заўважыла яна, што я сачу за яе сумненнямі, выняла тую бутэльку з бэзавага куста, палажыла ў сумку і праходзячы каля мяне пагасіла маю цікавасць:

— Малако прывезла сястры, але яе дома няма. Хачу схадзіць на рынак, а насіць яго не хочацца.

Кусцік бэзу ў цэнтры Саколкі, быццам бедуіну дуб або аазіс, з’яўляецца нам лапікам раю, пад якім нічога дрэннага не павінна здарыцца. І ў Раю Адам з Евай, пасля знаёмства з дабром і злом, хаваліся ў дрэвах. Мо была гэта яліна, а мо быў гэта бэз. І той атавізм, наследаваны ад прародзічаў, дахаваўся да нашых дзён і ў Саколцы, і ў пушчанскіх вёсках Гайнаўскага павета.

Адышоў няслаўны, затое ж вельмі намолены, міністр Такарчук. Мо яго наследнік будзе іншы, мо не будзе такім бязбожнікам і мецьме свядомасць, што ў Раю дрэвы прызначаліся тым, хто пад імі жыве, а не тым, каму яны патрэбныя на матэрыял для офіса.