Беластоцкае тэлебачанне ўзнагароджанае

Мікола ВАЎРАНЮК

Кракаўскі фестываль стаў найважнейшым форумам у Польшчы і заўважальным у свеце, дзе вядзецца гаворка пра этнічныя справы, дзе праблемы меншасцей паказаны ў мастацкі спосаб. Мы ад пачатку хацелі, каб наш Фестываль, дзякуючы конкурсу, навуковым канферэнцыям і журналісцкім курсам, быў месцам задумы над роляй медыяў, асабліва публічнага тэлебачання, у вырашанні этнічных праблемаў, — кажа Вальдэмар Янда, стваральнік і нязменны дырэктар фестывалю. — Верылі мы, што страх і неталерантнасць бяруцца з недахопу ведаў пра іншых, іх жыццё, гісторыю, рэлігію і культуру. Мы думалі, што фільмы і тэлеперадачы дадуць большай колькасці гледачоў веды пра меншасці і этнічныя групы, а за гэтым пойдзе талерантнасць, а можа і акцэптацыя.

Ці так сталася? — дырэктар Янда далёкі ад чыноўніцкага аптымізму. Але ўжо тое, што на працягу пяці гадоў на фестываль публічныя тэлевізіі, як і прыватныя прадзюсеры з сарака краін (з усіх кантынентаў) прыслалі амаль 400 дакументальных фільмаў, рэпартажаў і перадач, застаўляе схіліць галовы з пашанай для арганізацыйнага пачыну групы людзей з Кракава.

Сёлета на фестываль былі прысланы 70 фільмаў, з якіх на конкурс былі дапушчаны 26. Журы пад старшынствам вядомага дакументаліста Анджэя Фідыка найлепшым прызнала стужку Марціна Мамоня і Мар’юша Пліса „Цана праўды”. Гэта гісторыя чэшскай ваеннай карэспандэнткі Пэтры Прахаскавай, якая пад уплывам трагедыі Чачні кінула сваю прафесію і заснавала ў Грозным дзіцячы дом. Другую ўзнагароду ўзяла балгарка Адэля Пеева за фільм „Непатрэбныя” пра прымусовую балгарызацыю туркаў у 1980-я гады.

Герой фільма Яўгена Шпакоўскага — мастак-аматар з Гайнаўкі Станіслаў Жывалеўскі — сваім жыццём даказвае, што мастацтва можа жыць усюды, неабавязкова ў вялікіх цэнтрах. Асабліва, калі арыентуецца на выдатныя крыніцы. У гэтым выпадку — на ікону. „Чарнобыльцы” Юркі Каліны і Лешка Валосюка, якія вясной былі адзначаны першай узнагародай у конкурсе Асацыяцыі рэгіянальных тэлевізій (CІRCOM Regional), гэта гісторыя людзей, якім заваліўся добра вядомы свет. Мая „Помнікаманія” расказвае, як у мястэчку Свіслач сталі заварочваць час — напрыканцы 2000 года паставілі помнік Сталіну. Гэтыя тры стужкі запрацавалі на асобную, высокую ацэнку Беластоцкага тэлебачання ў Кракаве.

Дарэчы, у апошні час у некалькіх іншых месцах таксама заўважылі наш лакальны тэлецэнтр. Яраслаў Нікіцюк атрымаў узнагароду міністра сельскай гаспадаркі за фільм „Хаця б я” пра Яна Рожка — гаспадара з-пад Любліна, лідэра сялянскіх пратэстаў у 80-я гады. На фестывалі экалагічных фільмаў у Райгродзе Юры Каліна атрымаў дзве галоўныя ўзнагароды, за „Чарнобыльцаў” і „Ад памору і голаду”, у якім расказвае пра феномен народных лекарак — шаптух. На гэтым жа фестывалі вылучэнне атрымала перадача „Magazyn ekologiczny” Юзафа Вежбы. На жаль, перадача не выходзіць у эфір ужо больш года. І гэта як быццам сімвалічна паказвае становішча Беластоцкага тэлебачання. Калі ўсё большы прафесіяналізм людзей, калі з’яўляюцца ўзнагароды і пахвалы, няма за што рабіць новыя фільмы і праграмы. Квадратура кола.