Кніжка пра Белавежу

Аляксей МАРОЗ

— Ужо з 1975 года, размаўляючы з жыхарамі нашай мясцовасці і карыстаючыся публікацыямі пачаў я рабіць занатоўкі пра Белавежу і Белавежскую пушчу. Але не збіраў я гэтыя матэрыялы з намерам напісання кнігі. Толькі ў 1999 годзе дырэктар Белавежскага асяродка культуры Нона Кур’яновіч запрапанавала мне выкарыстаць матэрыял і напісаць кніжку пра нашу мясцовасць. У пачатку 2000 года я згадзіўся, бо хаця Белавежы ўжо 600 гадоў, ніхто яшчэ не напісаў пра яе асобнай кніжкі. Былі кніжкі пра Белавежскую пушчу, у якіх толькі часткі адносіліся да самой мясцовасці, — сказаў Пётр Байко. — Паколькі былі ў мяне матэрыялы, кніжку я пісаў каля трох месяцаў, але яе публікацыя адтэрмінавалася надоўга. Спачатку для асяродка культуры, які меў быць выдаўцом, забралі сродкі, а потым трэба было доўга шукаць спонсараў. Дзякуючы дырэктар Ноне Кур’яновіч, галоўным выдаўцом маёй кніжкі надалей з’яўляецца Белавежскі асяродак культуры. Удалося нам таксама знайсці спонсараў. Сталі імі белавежскі паэт Барыс Руско і яго сястра Вольга Шуркоўская, Гайнаўскае стараства і Дзяржаўныя лясы, якія таксама абяцалі ўспамогу. Шкада, што кніжка выйшла з друкарні ўвосень, пасля турыстычнага сезона, калі можна было б яе хутка распрадаць.

Пётр Байко палічыў, што з 1968 года апублікаваў 2 000 сваіх допісаў на старонках 70 розных газет і часопісаў. У 1994 годзе за манаграфію „Царква і праваслаўная парафія ў Белавежы” Пётр Байко атрымаў ордэн св. Марыі Магдаліны ІІ ступені.

— Гэта тадышні захавальнік фондаў музея і сённяшні дырэктар Белавежскага нацыянальнага парку Часлаў Аколаў зацікавіў мяне зборкай матэрыялу пра Белавежскую пушчу і Белавежу. Ён прынёс мне таксама старыя экземпляры „Нівы” і папрасіў пашукаць у іх публікацый пра пушчу — з той пары я пачаў рэгулярна чытаць „Ніву” і стаў яе карэспандэнтам. Пазней я пачаў сістэматычна збіраць і апрацоўваць матэрыял пра Белавежу — частку яго публікаваў у прэсе, — успамінаў Пётр Байко.

У кніжцы „Белавежа. Гістарычны нарыс да 1950 года”, напісанай па-польску і адрасаванай да польскіх турыстаў, прадстаўлены падзеі ў Белавежы, пачынаючы з палявання караля Ягайлы і літоўскага князя Вітаўта ва ўрочышчы Старая Белавежа ў 1409 годзе. У адносінах да важнейшых падзей пасля 1950 года аўтар зрабіў календарыум. У кніжцы аўтар спасылаецца на разнастайныя крыніцы і размовы з людзьмі, інфармацыю папаўняе старымі фатаграфіямі. У кніжцы аўтар найбольш дэталёва апрацаваў царскі і міжваенны перыяды. Звяртае ён увагу на веравызнанне і нацыянальнасць жыхароў Белавежы, гістарычныя падзеі дапаўняе карцінамі розных галін жыцця і падзеямі з навакольных вёсак і мясцовасцей Гайнаўшчыны.

— Кніжка не з’яўляецца навуковым доследам, бо напісаў яе аматар-любіцель. Адрасуецца яна людзям, якія цікавяцца гісторыяй, — заявіў Пётр Байко. — Ужо прайшло паўтара года ад яе напісання і задумваюся, ці не ўзяцца за новае выданне. Сабраў я шмат новага матэрыялу, якім кніжку можна будзе папоўніць. Можна было б напісаць асобныя кніжкі пра паляванні ў Белавежскай пушчы або пра ўрочышчы.

— Такое выданне пра Белавежу патрэбнае ўжо здаўна. Апошнім часам людзі прыходзілі да нас і пазычалі машынапіс, каб такім чынам пачытаць пра Белавежу, — заявіла дырэктар Белавежскага асяродка культуры Нона Кур’яновіч. — Добра, што кніжку напісаў жыхар Белавежы.