Легенда Сакрата з Крынак

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

У малой зале Беластоцкага універсітэта, у сябрыне членаў ды сімпатыкаў Беларускага літаратурнага аб’яднання „Белавежа”, было ўшанавана 65-годдзе беларускага Сізіфа, нацыянальнага трыбуна, каментатара ўзлётаў і падзенняў Беларусі і даўняй Рэчы Паспалітай, носьбіта беларускага слова, а нярэдка і інспіратара слоў беларускіх, не раз публіцыста-правакатара. Тэрэса Занеўская пераконвала, што Яновіч гэта легенда.

— Легенда адносіцца больш да асобы, чым да яго творчасці. Сакрат Яновіч пабудоўвае вакол сябе клімат. Легенду Яновіча стварыў сам Яновіч.

Занеўская прытым дадала, што да ягонай легенды дакладваецца і асяроддзе з ім звязанае. Хаця б такім чынам, што трапляе ён у мемуары іншых творцаў. Нярэдка за падмовай агульнапольскай прэсы ён таксама галоўны каментатар праблем, якія датычаць Беларусі і беларусаў у Польшчы. Тэзісы Занеўскай выклікалі турботу прафесара Яна Чыквіна, старшыні „Белавежы”. Ён стаў неспакоіцца, што спробы збудавання „помнікаў” пры жыцці могуць у выніку давесці да пераходу ў stan spoczynku. — Легенду трэба дазіраваць, каб не дэмаралізаваць, нельга знішчаць пісьменнікаў! — усхвалявана асцерагаў прафесар Чыквін.

Усё ж, здаецца, Яновіч не даўся звесці чароўнасці песнапенняў дзеля яго ўшанавання. Але ж і не скрываў расчулення, і то нават у час, калі Тэрэса Занеўская запрэзентавала яму Дароту Пякарскую, якая якраз піша магістэрскую працу пра чалавека пагранічча ў Яновічавай прозе. Успамінаючы творчасць Яновіча і яго дзейнасць з пагранічча літаратуры і публіцыстыкі, Занеўская адзначыла:

— Не маюць абгрунтавання крэсы Еўропы. Пачынае мець значэнне Еўропа крэсаў.

Удзельнікі юбілею былі згодны, што голас пісьменніка з Крынак, гэта крык грамадства ўбіванага ў мур. Можа таму гэты голас гучны, з імпэтам прабіваецца цераз нацыянальныя і дзяржаўныя граніцы. Нялёгка, аднак, празатарскія словы, а за імі думкі Яновіча перакласці на іншыя мовы. Пра сваё транслятарскае змаганне з імі расказала Алена Таболіч, перакладчыца беларускай літаратуры на англійскую і англамоўнай — на беларускую. Найбольшая праблема, як сцвердзіла перакладчыца, гэта захаваць па-англійску кароткую, трапную, з’едлівую фразу Яновіча і трапіць з адпаведнымі ідыёмамі з іх лакальна-асяроддзевым кантэкстам. І хоць у ангельшчыне фразы Яновіча „расцягваюцца”, то дзякуючы ўпартасці Алены Таболіч, яе студэнтаў ды іншых перакладчыкаў, думкі аўтара з „wielkiego miasta Bialegostoku”, з „Беларусі, Беларусі” ўдаецца перанесці таксама да цывілізацый, адкінутых прасторава далёка ад Крынак. Таму, здаецца, намнога бліжэйшых ім, чым той Беласток.