Меншасці specjalnej troski

— Колькі беларусаў, па вашай ацэнцы, жыве ў Падляшскім ваяводстве?

— Ёсць розныя ацэнкі. Паводле некаторых, ёсць іх каля 120-150 тысяч, іншыя лічаць — амаль 300 тысяч.

— Гэта шмат?

— Гэта да 15 працэнтаў усяго падляшскага насельніцтва.

— Гэта шмат?..

— Так, гэта немалая група.

— Так вось, скажыце, калі ласка, ці за тры гады кадэнцыі, праўленне ваяводства выпрацавала нейкую палітыку ў адносінах да меншасці, пражываючай на Падляшшы?

— Не, паколькі праўленне трактуе ўсіх жыхароў аднолькава, пароўну. Некаторыя дзеянні, звязаныя з фінансаваннем ініцыятываў арганізацый так беларускіх, як і іншых меншасцей, дагэтуль былі фінансаваны так праз нашу управу, як і такія падлеглыя нам адзінкі, як Ваяводскі асяродак анімацыі культуры. Палітыкі, як кранаючай меншасці, быць не можа. Мы забавязаны да таго, каб доступ да каштоўнасцей, бальніц, падлеглых нам адзінак меў кожны грамадзянін, незалежна ад нацыянальнасці ці паходжання. Не можам вырашыць, напрыклад, што ў Гайнаўскім павеце будзем рабіць на 25 працэнтаў дарог больш, чым у Граеўскім, бо чаму ж. Робім іх там, дзе ёсць патрэба.

— Як у такім выпадку самаўрадавыя падляшскія ўлады распазнаюць праблемы меншасці?

— Утрымліваем кантакты з меншаснымі арганізацыямі. Перш за ўсё адтуль ведаем праблемы гэтых асяроддзяў. Ёсць у нас Асяродак „Пагранічча”, які павінен быць такім цэнтрам, які ўспамагае меншасці ў галіне культуры, і то не так арганізацыі, як самыя меншасці. Ёсць у нас Асяродкі ўдасканальвання настаўнікаў у Сувалках і Беластоку. У Сувалках мы на канчатковым этапе ў справе вылучэння візітатара літоўскай мовы. У Беластоку ёсць ужо візітатар беларускай мовы.

— Прадстаўнікі меншасных асяроддзяў, аднак, што і раз дамагаюцца стварэння камісіі па справах меншасцей у Сейміку або адпаведнага ўпаўнаважанага пры ўправе. Як дагэтуль, безвынікова.

— У мінулых гадах быў такі орган пры праўленні ваяводы — упаўнаважаны па справах меншасцей. Ведаючы ацэнку яго дзейнасці, якую нам перадавалі прадстаўнікі меншасных арганізацый, выклікала гэта рознагалоссе.

— Ці значыць гэта, на вашу думку, што такі ўпаўнаважаны не павінен быць вылучаны?

— Гэта мала рэальна, каб такі ўпаўнаважаны здолеў справіцца з усімі надзеямі арганізацый нацыянальных меншасцей, паколькі яны вельмі часта адны з аднымі супярэчлівыя. Літоўцы хацелі б больш для сваёй меншасці, украінцы — для сваёй, беларусы — для сваёй. А ёсць жа ў нас яшчэ і татары, ромы, і іншыя меншасці...

— Дык адкуль галасы, якія патрабуюць стварэння штату ўпаўнаважанага або камісіі па справах меншасцей?

— Гэта погляд, які пускаюць у ход радныя СЛД, і то ў кантэксце таго, што Вармінска-Мазурскае ваяводства прызначае ў сваім бюджэце на патрэбы меншасцей аж 75 тысяч. Даруйце, ды ж мы прызначаем значна больш за гэта, толькі што ў нас гэта не ёсць вылучаны бюджэт.

— І колькі гэтага будзе?

— Гэта ў залежнасці ад года. Напрыклад, сёлета Музей ікон атрымаў, наколькі памятаю, 150 тысяч, дзесяткі тысяч атрымлівае ВААК, Цэнтру „Пагранічча” мы прызналі 800 тысяч. Не згадваю ўжо пра Фестываль царкоўнай музыкі ў Гайнаўцы. Дык што, пра што мы тут гаворым?

— На большасць мерапрыемстваў, арганізаваных меншаснымі асяроддзямі, управа дае па тысячу злотых, час ад часу дзве. І гэта выклікае шмат рознагалоссяў.

— У выпадку большасці культурных імпрэз, незалежна ад таго, хто іх арганізатар, гэта такога тыпу сумы. Управа мае права прызнаць датацыю да 5 тысяч злотых. Большыя сумы — у распараджэнні Сейміка.

— А што значыць такое: „Выкарыстоўваць багацце шматкультурнага Падляшскага ваяводства”? Такога тыпу запіс ёсць у Стратэгіі развіцця нашага ваяводства і ў самых розных дакументах.

— Справа ў тым, каб не знікалі адрозненні звязаныя з іншымі нацыянальнасцямі, культурамі, мовамі і рэлігіямі. Гэта і ёсць наша багацце. Делегацыям, якія да нас прыязджаюць, стараемся паказаць якраз гэту адметнасць.

— Аднак што гэта азначае на практыцы?

— Паказваем царкву ў Гайнаўцы, прыгожы архітэктурны аб’ект. На розных фестывалях прэзентуем калектывы нацыянальных меншасцей; гэта заданне перш за ўсё ВААК. У рамках дзейнасці Падляшскага музея прэзентуем захаваны яшчэ фальклор.

— Гучыць гэта як прэзентацыя свайго роду скансэна, у якім пражываюць жывыя беларусы, украінцы, літоўцы, татары...

— Што вы. Калі працягваюцца традыцыі польскай этнічнай групай, дык і іх паказваем, хоць бы ў „Курпях Зялёных”. Гэта не скансэн. Гэта прэзентацыя таго, што людзі ў сабе культывуюць. А што маем паказваць, беларускія прадпрыемствы ў Гайнаўцы? Такога разрознення няма. Гэта польскія прадпрыемствы. А тое, што іх уласнікі — беларусы ці літоўцы, гэта ж не мае значэння.

— А што можа зрабіць управа ваяводства, каб пазбегнуць лавіннаму ўзросту беспрацоўя пасля расшырэння нацыянальнага парку на абшар усяе Белавежскае пушчы?

— Сеймік можа ў гэтай справе толькі выказацца. Я не такі ўпэўнены ў тым, што хутка дойдзе да такога павелічэння парку.

— А калі дойдзе?..

— Ёсць вялікі супраціў самаўрадаў. На маю думку, да таго расшырэння парку не дойдзе, прынамсі ў найбліжэйшыя гады.

— А як складваецца трансгранічнае супрацоўніцтва з Беларуссю і Літвой? Ці штосьці зменіцца пасля выбараў у Беларусі?

— Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі не маюць нічога супольнага з нашым рэгіянальным трансгранічным супрацоўніцтвам. Мы ўдзельнічаем у працах міждзяржаўных трансгранічных камісій як польска-беларускай, так і польска-літоўскай. Я ў абедзвюх тых камісіях старшыня падкамісіі па справах міжрэгіянальнага супрацоўніцтва. Напрыклад, рабочыя групы інспіруюць дапамогу ў навучанні беларускіх і літоўскіх настаўнікаў, займаюцца маніторынгам гранічных водаў, пажарныя каманды арганізуюць супольныя абучэнні і спаборніцтвы. У рамках Еўрарэгіёна „Нёман” я старшыня тае рады. Займаемся праблемамі звязанымі з пагранпераходамі, Аўгустоўскім каналам, удзелам у розных гандлёвых кірмашах, як каўнаскія ці гродзенскія. У найбліжэйшы час дэлегацыя рады дэпутатаў з Гродна прыбудзе ў Беласток, для падрыхтоўкі і падпісання дагавору аб супрацоўніцтве паміж Падляшскім ваяводствам і Гродзенскай вобласцю.

— У вашай фармацыі (Акцыі Выбарчай „Салідарнасць”) падаюць галасы, каб ізаляваць Беларусь у сувязі з выбарамі выйгранымі Аляксандрам Лукашэнкам. Ці такая думка можа паўплываць на міжрэгіянальныя адносіны?

— Прапанова А„є і ўсяе правіцы зводзіцца да ізалявання прэзідэнта Лукашэнкі, а не ўсяе Беларусі. Беларусь гэта наша суседка, і заўсёды ёю будзе. Калі прымаем загранічных прадстаўнікоў, напрыклад, з Нямеччыны, заўсёды падкрэсліваем: беларуска-польская мяжа не можа быць муром паміж будучым Еўрасаюзам і Усходняй Еўропай (Беларуссю і Расіяй). Гэта мае быць мяжа шчыльная, ды адкрытая для легальных кантактаў. Ізаляванне Беларусі не было б карысным з нашага пункту гледжання.

Гутарыў Мацей ХАЛАДОЎСКІ