Вярнуўся праз сорак гадоў

Ганна КАНДРАЦЮК

— На сорак гадоў трэба пакінуць месца пасля чумы.

— Сорак гадоў трэба было Майсею вадзіць ізраільцян па пустыні, каб вымерлі тыя, што памяталі жыццё ў няволі, каб пасля, вольных і чыстых нашчадкаў завесці ў зямлю абетаваную.

— I cорак дзён мужчыну нельга наблізіцца да жанчыны пасля родаў...

Гэта фрагмент памінальнай прамовы ў гонар Яна Тарасевіча, якую ў сяброўскім кругу выказаў мецэнас Пятро Юшчук з Беластока.

* * *

16 чэрвеня г.г. пра Яна Тарасевіча загаварыла ўся Саколка. Проста — зноў задзейнічала добрая выпадковасць і добрыя людзі. Аднак па чарзе...

Раніцай 7 чэрвеня, я закончыла артыкул „Да ўгодкаў Яна Тарасевіча”. Каб падзякаваць свайму герою за натхненне, я рашыла заказаць паніхіду.

Званю ў Саколку. Гутарым пра гадавіну, пра артыкул, які праз тыдзень пакажацца ў „Ніве” і пра кружэлку з музыкай кампазітара, якая выйшла ў Варшаве.

— То прыязджайце 16 чэрвеня, — кажа бацюшка. — У нас на могілках свята мучаніцы дзевы Паўлы. Будзем маліцца за ўсіх нашых памерлых і разам будзем упамінаць Яна Тарасевіча.

— Лепшага сцэнарыя не прыдумаць, — кажу ў рэдакцыі, — святкаванне гадавіны самое арганізавалася!

Хутка артыкул папаўняем інфармацыяй пра паніхіду. Ёсць вольнае месца побач тэксту з нагоды гадавіны.

* * *

16 чэрвеня, субота. Вялікае хваляванне і недаспаная ноч — як усё атрымаецца? У Саколку, разам з Аліцыяй Петручук з Радыё Беласток і дачушкай Наталькай паспяваем на „Верую”. Народу больш за сотню. У капліцу не дастацца з-за сціску.

— То станьце з гэтага боку, — ветліва падказваюць нам жанчыны, пабачыўшы нашы мікрафоны і фотаапараты, — там як у сярэдзіне ўсё чуваць.

Ёсць і адзін знаёмы — Янка Мордань з беластоцкай „Рацыі”. Гэты паспеў ужо пазнаёміцца з найпрыгажэйшымі парафіянкамі і ўціснуць ім значкі і плакаты „Рацыі”. Разам ідзем на магілу кампазітара, каб запаліць першыя лампадкі. Добра тут чуваць усю багаслужбу, бо магіла Тарасевіча непадалёк капліцы.

— О! Ёсць і тэлебачанне. І разам наш Алік Максімюк, другая па маёй Натальцы асоба, якая прыбыла на святкаванне гадавіны не з прафесійнага абавязку, а проста... На дадатак сёння Алік у добрым настроі і выручае мяне ад фотаапарата і хвалюючага абавязку.

* * *

Даязджаюць чарговыя ўдзельнікі з Беластока. Ёсць ужо Віктар Швед з вершам. Усю ноч пісаў твор „Яну Тарасевічу” ў саракагоддзе смерці. Разам дачушка паэта Наталька і мецэнас Пятро Юшчук з дачушкамі Эляй і Касяй, пасля яшчэ прыбудуць Лідка і Ганка Пякарскія з бацькамі. І спадарыня Аліцыя Багінская, вучаніца Яна Тарасевіча, у сваю чаргу настаўніца ігры на піяніна названых дзяўчынак.

Дзяўчынкі актыўна ўключаюцца ў святкаванне. Спрытна, бы вавёрачкі, нясуць у народ „Ніву” і „Сzasopis”.

— A ja po rosyjsku nie umiem, — сумняваецца спачатку маладая дзяўчына з Саколкі, пабачыўшы „Ніву”.

— Toz to po bialorusku, — нашы малыя памочніцы бянтэжаць дзеўку.

— А, to bardzo dobrze, — бярэ „Ніву” і прыціскае да грудзей, як нешта каштоўнае.

— А больш не маеце? Больш не маеце? Маеце?.. — пытаюць з кожнага боку людзі.

Праз момант чуем як пра Яна Тарасевіча гутараць і каля царквы, і каля магіл. Прытым множацца фантастычныя расказы і легенды:

— Ці не будзе гэта бацька таго Тарасевіча, што карціны малюе?

— Не, гэта той лекар, што калісь у Саколцы людзей лячыў і пасля пакончыў сваё жыццё самагубствам.

* * *

Даходзяць таксама людзі з самой Саколкі: Іаланта і Карль Вільчынскія, героі рэпартажу „Круг па гарадзенскім гасцінцы”. Пан Карль ахвотна гутарыць з журналістамі.

— Памятаю Тарасевіча як заходзіў да мае бабулі.

Гэта было яшчэ да вайны, калі Карль Вільчынскі быў вучнем паўшэхнай школы і жыў у сваёй бабулі па вуліцы Гродзенскай 8.

У час агульнай паніхіды, у пачатку, разам з мучанікамі ўпамінаецца імя Іаана. Айцец Уладзімір Місеюк, верны чытач „Нівы”, найлепш у Саколцы ведае гісторыю кампазітара. У агульнай пропаведзі найперш упамінае мучаніцу дзеву Паўлу, якая тайком па-хрысціянску пахавала жорстка забітых Кільяна і Лук’яна, за што заплаціла сваёй галавой. Далей пра пакутнае жыццё Яна Тарасевіча... Стаячыя побач жанчыны ўціраюць слёзы.

Раптам: гляджу ўбок ды не магу паверыць. Побач царквы кружыць яшчэ адзін славуты Віктар. Так, гэта ён — бард Віктар Шалкевіч з Гродна.

Ведаем моцныя сувязі Яна Тарасевіча з Гроднам; прысутнасць Шалкевіча — неадлучнае звяно ў сённяшнім святкаванні.

— Мне бліжэй з Гродна ў Саколку, як вам з Беластока, — адказвае на здзіўленне Шалкевіч.

* * *

Пасля хрэснага ходу і агульнай паніхіды ўся царква ідзе на магілу.

— Людзі з тэлебачання хочуць запісаць, як тут мы святкуем, і паказаць гэта ў Мінску, — кажа сваім прыхаджанам айцец Уладзімір.

Паніхіда мае ўрачысты настрой. Спяваяе па-анёльску хор. Адспяваная малітва плыве проста ў неба, і з-за хмар прабіваецца сонца і пачынае яшчэ мацней грэць. Праз спеў хору прабіваюцца галасы дзяцей, вучаніц пані Багінскай.

У час калі „Вечную памяць” праспяваюць усе прысутныя, па спіне пройдуць халодныя дрыжыкі. Пасля яшчэ айцец Уладзімір скажа на прыгожай беларушчыне другі раз памінальнае слова. Урачысты настрой падтрымае натхнёны верш Віктара Шведа.