Перад прэзідэнцкімі выбарамі

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Спачатку Іна Кулей прадставіла Указ прэзідэнта Лукашэнкі н-р 8 ад 12 сакавіка г.г. Згаданы ўказ паставіў беларускія НДА ў яшчэ цяжэйшыя ўмовы дзеяння, чым дагэтуль. Уся дзяржаўная актыўнасць накіравалася на зніштажэнне незалежных арганізацый. Дзяржаўнае тэлебачанне аблівае брудам НДА, адбываецца крадзеж „невядомымі людзьмі” іхняй тэхнікі. Напрыклад, у канцы студзеня г.г. былі ўкрадзены шэсць камп’ютэраў, мадэм і друкарка. У тэлебачанні аб’явілі, што знайшлі злачынцаў, а пакрыўджаным прыслалі паведамленне, што следства спынена і зладзеі невядомыя. Вядуцца доўгатэрміновыя праверкі НДА рознымі кантрольнымі органамі, што адрывае арганізацыі ад сур’ёзных спраў. І да гэтага ўсяго 12 сакавіка паявілася „гільяціна н-р 8” — указ „Аб некаторых мерах дасканалення спосабаў атрымання і выкарыстоўвання беззваротнай замежнай дапамогі”.

Указ адносіцца толькі да няўрадавых арганізацый і рэзка абмяжоўвае сферу іх дзейнасці. Каб прыняць замежную дапамогу, трэба яе спярша зарэгістраваць у адной з сямі вызначаных Лукашэнкам устаноў. Напрыклад, у Брэсце не маглі ў пару забраць з таможні прывезенай з Германіі гуманітарнай харчовай дапамогі. Валюту трэба ў тэрміне пяці дзён здаць на беларускі банкавы рахунак. Не датычыць гэта грошай, якія ўвозяцца з дзяржаў, з якімі Беларусь звязана таможным саюзам. Указ вызначае не толькі дзялянкі, у якіх замежная дапамога можа быць выкарыстана, але і тыя мэты, на якія нельга тую дапамогу кіраваць. Нельга яе выкарыстоўваць на падтрымку дзейнасці скіраванай на змену канстытуцыйнага парадку Рэспублікі Беларусь, захоп дзяржаўнай улады, прапагандаванне вайны, падбухторванне да нянавісці. Але не толькі гэта — замежную дапамогу, напрыклад, нельга кіраваць на вядзенне семінараў і іншых форм масавай асветніцкай дзейнасці; значыць, тае дзейнасці, якою акурат займаюцца няўрадавыя арганізацыі.

За парушэнне ўстаноўленых „гільяцінай” межаў прадбачваюцца канфіскацыі дароў і грашовыя пакаранні: фізічных асоб велічынёю да двухсот мінімальных зарплат і юрыдычных асоб — да трохсот мінімалак; беларуская мінімалка роўная 4,47 амерыканскага долара. Значыць асобы, якія не запасіліся нейкай чыноўніцкай паперкай, могуць быць пакараны штрафам размерам у 900 або 1 300 долараў — гэта яшчэ трэба прымеркаваць да беларускіх грашовых рэаліяў.

Няўрадавыя арганізацыі выступілі ў Канстытуцыйны суд з пералікам пунктаў новага закону, супярэчлівых Канстытуцыі. Падкрэсліваюць яны таксама, што ўказ у адносінах да замежных грантадаўцаў пярэчыць іх праву выбіраць мэты дапамогі.

Указ ударыў у арганізацыі, якія займаюцца экалагічнай і сацыяльнай дапамогай. У яшчэ больш складаныя абставіны паставіў праваабарончыя арганізацыі, якія і дагэтуль у беларускіх умовах працавалі амаль паўлегальна, змагаючыся за свабоду слова і правы чалавека.

Алесь Бяляцкі прасіў польскія сродкі масавай інфармацыі ўключыцца ў нагляд за ходам прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі, якія праўдападобна адбудуцца 9 верасня г.г. Дата выбараў у Беларусі больш абшырная, бо складаюць яе пяць дзён датэрміновых выбараў і адзін дзень тэрміновы. Праваабарончыя арганізацыі спадзяюцца, што журналісты дапамогуць раскрыць перад грамадскасцю выбарчыя фальсіфікацыі, якім спрыяе такі парадак правядзення выбараў. Невядома, ці будуць афіцыйныя замежныя назіральнікі, бо ў апошнім часе з боку беларускіх улад рэзка ўзмацніліся атакі на старшыню Кансультатыўна-назіральнай групы АБСЕ Ганса-Георга Віка. А гэта сведчыць аб тым, што пра вынік прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі рыхтуюцца вырашаць не тыя, што будуць галасаваць, але тыя, што будуць лічыць „галасы”.