Спадчына, ісціна і паэзія

Аляксей МАРОЗ

Згодны з ёю былі іншыя выпускнікі Гайнаўскага белліцэя, якія пісалі пра творчасць любімых пісьменнікаў: Максіма Багдановіча, Якуба Коласа і Янкі Купалы.

У Комплексе школ з дадатковым навучаннем беларускай мовы ў Гайнаўцы да пісьмовых экзаменаў на атэстат сталасці, якія праходзілі з 8 па 10 мая г.г., прыступілі 134 сёлетнія выпускнікі і 2 мінулагоднія, а ў Агульнаадукацыйным ліцэі з беларускай мовай навучання імя Браніслава Тарашкевіча ў Бельску-Падляшскім 124 сёлетнія выпускнікі. У Бельскім белліцэі ўсе вучні паспяхова здалі пісьмовыя экзамены, але не пашанцавала тром ліцэістам з Гайнаўскага белліцэя. Двух вучняў не здало экзамену па матэматыцы і адзін па рускай мове.

Супакоіліся ўчытаўшыся ў тэмы

У гэтым годзе не працуе штатны метадыст па навучанні беларускай мовы. Настаўнікі з белліцэяў не маглі з ім кансультаваць сваіх прапаноў на пісьмовыя экзамены і таму разам з вучнямі з большай чым у мінулых гадах нецярплівасцю чакалі адкрыцця канвертаў з тэмамі пісьмовых прац.

— Спачатку не было відаць асаблівага задавальнення ў вучняў, але калі ўчыталіся яны ў тэмы прац, дык супакоіліся, — сказала настаўніца Бельскага белліцэя Яўгенія Таранта.

У час пісьмовага экзамену па беларускай мове трэба было выбраць адну з чатырох прапанаваных тэм і напісаць па ёй творчую працу.

1. Ці згаджаешся са словамі, што „Спадчына — гэта і калыханка, якую спявала табе маці, і казка, якую расказвала бабка, і твая першая кніга, якую каля пяцісот гадоў таму надрукаваў вялікі асветнік Францыск Скарына”? (В. Вітка).

2. „Існуе толькі дзве справы, вартыя чалавека: дабыванне хлеба і пошукі ісціны”. (А. Сямёнаў — ляснічы). Якой ісціны шукалі прадстаўнікі перадавой беларускай літаратуры пачатку ХХ ст.?

3. „Паміраюць паэты — застаюцца іх несмяротныя словы”. (П. Панчанка). Падзяліся сваімі ўражаннямі ад сустрэчы з любімым паэтам (пісьменнікам) і яго творчасцю.

4. Выкажы свае думкі і рэфлексіі, якія наводзіць на цябе верш Алеся Разанава.

Што прымушае нас незаўважна пераходзіць...

Тэмы даступныя для кожнага

— Добрыя тэмы і даступныя для кожнага, — ацаніла пасля заканчэння экзамену настаўніца з Гайнаўкі Вольга Сянкевіч. — Можа цяжэй было напісаць інтэрпрэтацыю на сучасны верш Алеся Разанава, у якім паэт выказваецца коратка і лаканічна, карыстаецца скарочанымі думкамі і сімволікай. Больш складанай была таксама першая тэма, дзе трэба было ўмела спалучыць шырокі матэрыял у лагічную цэласць. Найбольш канкрэтнымі і даступнымі для слабейшых вучняў лічу другую і трэцюю тэмы. Нашы вучні найчасцей спасылаліся на творчасць Максіма Багдановіча, Якуба Коласа, Янкі Купалы і Цёткі.

У Гайнаўскім белліцэі найбольш, бо 95 вучняў, рашылася пісаць на трэцюю тэму, 15 ліцэістаў — на першую і па 6 асоб — на другую і чацвёртую. У Бельскім белліцэі таксама найбольш вучняў пісала на трэцюю тэму (63), а на другім месцы паводле папулярнасці была першая тэма (33). Найменш асоб пісала на другую (8) і чацвёртую (7) тэмы.

— У гэтым годзе экзамены на атэстат сталасці праходзілі ў добрай атмасферы і вельмі спакойна. Умовы ў нашай школе для правядзення экзаменаў вельмі добрыя. Моладзь была задаволена тэмамі. Не было выпадку, каб нехта расхваляваўся ці расплакаўся прачытаўшы тэмы, — заявіў дырэктар Гайнаўскага белліцэя Яўген Сачко.

З пісьмовых і вусных экзаменаў па беларускай мове звольнены былі лаўрэаты і фіналісты Алімпіяды беларускай мовы (13 у Бельску-Падляшскім і 14 у Гайнаўцы), якія атрымаюць шасцёркі па беларускай мове на пасведчанні. Сярод вучняў, якія пісалі працы па беларускай мове, у Бельску-Падляшскім 4 вучняў атрымалі шасцёркі і 34 пяцёркі, а ў Гайнаўцы 1 асоба атрымала шасцёрку і 32 пяцёркі.

Самастойнасць і кніжны стыль

— Пішучы працу на першую тэму вучні выказваліся больш самастойна. Пры трэцяй тэме многія карысталіся кніжным стылем. Магчыма, што раней рыхтаваліся пісаць пра любімага пісьменніка, — сказала настаўніца Яўгенія Таранта. — Сярод прац, якія я правярала, дзве былі напісаны на чацвёртую тэму і атрымаліся яны самымі лепшымі. Верш Алеся Разанава вылучаецца вялікай філасафічнасцю, але ў адной з прац было больш філасофіі чым у паэта.

— Найлепш ведаю літаратуру пачатку ХХ стагоддзя і таму рашыўся пісаць на другую тэму, — заявіў Андрэй Негярэвіч.

— Я пісала на першую тэму, пра сваю спадчыну, бо гэта даволі свабодная тэма і менш трэба было карыстацца канкрэтнымі ведамі, — сказала Кася Сапяжынская.

Выбар тэмы залежаў, у многіх выпадках, ад ведаў і здольнасцей вучняў. Многія ліцэісты рыхтаваліся пісаць пра творчасць Максіма Багдановіча, ведаючы, што ў гэтым годзе мінае 110 гадоў з дня нараджэння паэта. Вольныя тэмы дазвалялі напісаць цікавыя і арыгінальныя працы, але патрабавалі добрага ведання беларускай мовы.

— Не было цікавых тэм на экзамене па гісторыі, таму рашылася я пісаць пра суадносіны паміж Польшчай і Нямеччынай пры Пястах. Рыхтавалася я пісаць пра ХІХ стагоддзе, але такой тэмы не было, — сказала Ілона Карпюк — лаўрэатка Алімпіяды беларускай мовы, звольнена з экзаменаў па роднай мове, якая прыйшла паглядзець як здаюць сябры. — Па польскай мове, як многа маіх сяброў, пісала я пра чалавека і яго загубленасць у маральным лабірынце, найбольш свабодную, а адначасна самую абшырную тэму.

Другі этап экзаменаў на атэстат сталасці пачаўся ў абодвух ліцэях з вусных экзаменаў па беларускай мове.