Герой, які зляцеў з неба

Ганна КАНДРАЦЮК

— Пры нагодзе запішу крынкаўскія песні, — суцяшала сябе на ўсякі выпадак, бо чорныя думкі і прадчуванні не менш нахабна лезлі ў галаву.

Найперш доўга не магла я дазваніцца ў Белагорцы. Здавалася, вёска не за гарамі, усяго сем кіламетраў ад Крынак, а хутчэй туды валамі заедзеш, як наладзіш тэлефонную сувязь. Спачатку кажуць званіць у Крынкі, далей на пошту ў Крушыняны, а пасля інфармуюць, што ў Белагорцах няма тэлефона!

На ПКСе суцешылі, сказалі, што аўтобус едзе праз вёску. (У сапраўднасці, ад прыпынку трэба ісці яшчэ два кіламетры!). Не было рады — клікала тэма. У рэйсавым аўтобусе Беласток — Шацілы змарыў мяне сон. Лясы, лясы... А хай сабе, пасплю! — пан шафёр паабяцаў высадзіць у Белагорцах.

Як з неба зляцеў

— Wolne? — не чакаючы майго адказу, у Крынках падсеў незнаёмы. Папраўдзе, усхвалявала мяне гэтае „wolne”! Аўтобус вёз усяго пяць пасажыраў.

— Romek jestem, — прадставіўся незнаёмы, — daleko jedziesz?

Пан Ромак, як і я, ехаў у Белагорцы.

— А ты да каго? — пацікавіўся мой сусед.

— Я журналістка „Нівы”, мне трэба адшукаць аднаго дзядзьку.

— У Белагорцах?

— А што, вёскі няма? (чамусьці ўспомніўся той тэлефон).

Замест адказу пан Ромак пакруціў галавою.

— То добро, што я табе папаўсо.

Праўда, тая сустрэча і той музыкант Ромак Крэйза як з неба тады мне зляцелі.

Сярод шчырага народу

У хаце каля прыпынку ў Белагорцах не чулі пра Міколу Курцэвіча.

— То ён з нашае вёскі? — паціснула плячыма цётка.

— А назвіско такое чулі? — не адставаў мой гід Ромак.

— Было такое, — успомніла цётка.

Пасля апошніх слоў цёткі бліснула надзея. Яшчэ пяць хвілін назад хацелася плакаць. Ці не папала я ў нейкія іншыя Белагорцы?

Мае хваляванні, як хутка выявілася, былі непатрэбныя. Журналіст „Нівы” не прападзе сярод шчырага беларускага народа. Бо свет вялікі, — а Ганну Кандрацюк ведаюць нават у Азяранах-Малых, дзе жыве Ромак Крэйза.

— О, „Ніва”! Я сам беларус, праваслаўны, — мой новы знаёмы прыціснуў руку да сэрца.

Як чалавек вольнай прафесіі, калісь музыкант, а цяпер беспрацоўны, адразу перайшоў са мной на „ты”.

— Як у Белагорцах не выйдзе, то да мяне пойдзеш. Там табе пра вайну старыкі раскажуць. А пасля трактарам у Крынкі адвязу.

Рэдактара прывёў

У пачатку вёскі Белагорцы павеяла рэлігійным сепаратызмам. У адным агародчыку стаялі праваслаўныя крыжы, метраў трыццаць далей — каталіцкія. Cама вёсачка невялікая, сем хат, адзін гаспадар, ні аднаго дзіцяці.

— Рэдактара вам прывёў, — прывітаўся з Сафіяй і Габрыелем Навумукамі, найстарэйшымі жыхарамі ў наваколлі, мой апякун.

— Курцэвіча Мікалая памятаеце?

— Таго што на „Прусы” паехаў? — здзівілася бабуля, бо даўно, відаць, у Белагорцах не ўспаміналі прозвішча майго героя.

Тут я прыгадала ўсё, што ведала пра Міколу Курцэвіча. Што паўвека таму, калі пісала пра яго „Ніва”, валодаў ён надзвычай чыстым і мілагучным голасам і вельмі любіў спяваць. Аднак найбольш спадабаліся мне парады рэдактара, які па-бацькоўску, хаця быў толькі на сем гадоў старэйшы за свайго героя, пісаў:

Нашаму маладому чытачу-спеваку радзім перш за ўсё шчыра заняцца вучобай у пачатковай школе, як і вывучэннем нот, сцерагчы свой голас (часта ўжо ў такім узросце пачынаюць курыць!). А потым, калі спатрэбіцца, дапаможам у паступленні ў адпаведную школу.

— З такой пратэкцыяй хлопец мог далёка зайсці, — думала я ў дарозе ў аптымістычным сцэнарыі.

Пайшоў у сабачую скуру

Аптымістычны тэкст не атрымаўся. Наш герой не скарыстаў з парад рэдактара, школы не кончыў, не вывучыў нот, не скарыстаў з пратэкцыі „паступіць у адпаведную школу”. Быццам на злосць рэдакцыі, стаў нявольнікам дрэнных звычак — пачаў піць гарэлку і курыць папяросы. Яшчэ ў маладыя гады падаўся на „прускія пэгээры” шукаць лепшай долі. Час такі быў, што моладзь уцякала з вёскі. Мала хто аставаўся ў 60-я гады на бацькавай гаспадарцы.

— Там прагуляў сваю долю, — уздыхае бабуля Сафія, — пайшоў у сабачую скуру. Ажаніўся без толку.

Сёння няма ўжо ў Белагорцах Курцэвічаў.

— Ужо з пятнаццаць гадоў будзе, як Міколы няма ў жывых. Пасля смерці ў Крушыняны на пошту яго вопратку прыслалі. Сястра тут жыла. Пісаровымі іх у нас звалі.

Жонка прадала інструменты

На заканчэнне прашу Рамана Крэйзу, музыканта-самавука, каб расказаў пра сябе. Яго лёс мог быць падобным да лёсу майго героя, калі б той не выехаў у „Прусы”.

— Я ўсю Беласточчыну з „зэсполам” аб’ехаў. У Рыбалах іграў, у Нурцы, у тваёй Ласінцы быў. Бывала, як у пятніцу пачнеш на вяселлі іграць, то ў аўторак скончыш.

Рамана Крэйзу з калектыву „Куранці” ўсюды ведалі і любілі. У Беластоку шанавалі, па вёсках. А колькі жыцця пры тым „зэсполе” скаштаваў. Непраспаныя ночы, дзяўчаты, паўлітра пры кожнай нагодзе. Бо сэрца да музыкі меў.

— Ну так, — перарываю аповед, — толькі чаму пра славу гаворым у прошлым?

Мой добры музыкант маўчыць пра сённяшні час. Цяжка яму, бо нават гармоніка не мае.

— Жонка інструменты прадала, — Ромак Крэйза пачынае хвалявацца. І на двары пачынае цямнець, лупіць дождж са снегам.

...

— Толькі не лезь у сабачую скуру! — раю наўздагон Раману, адышоўшы ўжо на бяспечную адлегласць.