Пачаліся гонкі

Яўген МІРАНОВІЧ

Дзякуючы добра праведзенай палітычнай кампаніі нават звычайным прыдуркам удаецца часам заняць кіруючыя пасады ў дзяржаўнай адміністрацыі ці наглядных радах манапалістычных фірмаў. З году ў год пашыраецца магнацкая група, кантралюючая галоўныя вузлы пераплыву публічных грошай. Кошт абслугоўвання новай шляхты і магнатаў перарастае ўжо магчымасці дзяржаўнага бюджэту. Хаця пастаянна і хутка ўзрастаюць падаткі, асабліва пасрэдныя, найбольш ашуканчыя і дакучлівыя ў выглядзе ўсялякіх акцызаў і падаткаў на дабаўленую вартасць (VAT), грошай не хапае на нішто, апрача абслугоўваня штораз большай арміі чыноўнікаў і ўсялякіх дэпутатаў.

Дэмаралізацыя ў радах улады заахвочвае пайсці падобным шляхам некаторыя групы грамадства. Пра карупцыю ў судах, службе аховы здароўя, школах гаворыцца безупынна ў кожнай хаце. Хваля дэмаралізацыі сярод эліты стала так паўсюднай, што ў грамадстве не выклікае ўжо здзіўлення артыкул у прэсе пра супрацоўніцтва суддзі з бандытамі. Апошнім часам сродкі масавай інфармацыі шмат увагі прысвяцілі справе ўзнагарод за добрую працу, якія самі сабе пачалі плаціць самаўрадавыя палітыкі. У Шчэціне, напрыклад, граданачальнікі выплацілі сабе 2 мільёны злотых і адначасова вырашылі закрыць гарадскі шпіталь, якога задоўжанасць складала таксама 2 мільёны.

У працэсе „прыхватызацыі” маёмасці і публічных грошай бяруць удзел дзеячы ўсіх партый, якія акурат знаходзяцца пры ўладзе. Зразумела, найбольшыя магчымасці ў тых, якія кантралююць фінансы дзяржавы. Кіруючыя цяпер дзяржавай салідарнікі маюць свядомасць, што выбаршчыкі могуць іх пазбавіць на доўгі час доступу да крыніцы дабрабыту, якой з’яўляецца дзяржаўны бюджэт. Таму хутка ствараюць нейкія дзіўныя ўстановы ў выглядзе новых адміністрацыйных структур, фондаў, у якія пералічваюцца публічныя грошы. Нават калі нехта захоча ў будучыні ліквідаваць гэтыя новаўтварэнні, вымушаны будзе плаціць гіганцкія кампенсацыі для пазбаўленых працы геніяў палітыкі.

Самыя хітрыя палітыкі з лагера ўлады прыдумалі проста дасканалы спосаб абдурвання выбаршчыкаў. Дэманстратыўна пакінулі свае партыі — Унію вольнасці і Акцыю выбарчую „Салідарнасць” — і стварылі сабе палітычную „платформу”. У сродках масавай інфармацыі паказваюць іх нованароджанымі хлопчыкамі, якія, так як усё грамадства, сталі ахвярамі дзейнасці партыйных калег. Мала хто ўжо памятае, што першая фігура гэтай групы — Анджэй Аляхоўскі — быў нядаўна віцэ-прэм’ерам, міністрам замежных спраў, за якім цягнуліся нейкія фінансавыя скандалы. Маршалак Сейма Мацей Плажынскі нядаўна быў адным з галоўных палітыкаў салідарніцкага лагера, а Дональд Туск — намеснікам старшыні Уніі вольнасці. Сёння на іх „платформу” гатовы галасаваць без аглядкі звыш 20 працэнтаў выбаршчыкаў. Палякі хочыць бачыць у гэтай групоўцы нейкую новую сілу, якая магла б адмяніць працэс пераўтварання Польшчы ў бананавую рэспубліку.

У шуме перадвыбарчай балбатні ніхто так у сапраўднасці не звяртае ўвагі на праблемы грамадства. Амаль тры мільёны беспрацоўных у найбліжэйшых гадах будуць мець яшчэ меншыя шанцы знайсці нейкую працу, чым да гэтай пары. Сітуацыя не зменіцца, пакуль міністры публічна будуць ганарыцца тым, што беспрацоўе павысіла вытворчасць працы, а некаторыя нават паказваюць яго як станоўчую праяву развіцця капіталізму ў Польшчы. Невядома ці гэта дурната, ці цынізм, але напэўна праява свядомасці людзей з лагера ўлады.

Посткамуністы, якія цяпер называюцца сацыял-дэмакратамі, здаўна рыхтуюцца да кіравання краінай пасля найбліжэйшых выбараў. Апрача слоў крытыкі ў адрас салідарнікаў, пакуль што не паказалі яны ніякай альтэрнатыўнай палітычнай прапановы. Можна толькі спадзявацца, што пры іх панаванні не будзе ніякага рэфармавання грамадскага жыцця, нават калі рэформы будуць патрэбнымі. Рэформы на практыцы абазначалі раптоўны рост лічбы чыноўнікаў і ўстаноў, якія раздавалі грошы партыйным апаратчыкам. Пасля салідарніцкага кіравання краінай сацыял-дэмакраты не мусяць рабіць нічога асаблівага, каб прыдбаць прыхільнасць электарату. Ад сваіх канкурэнтаў дзеячы Саюза левых дэмакратаў адрозніваюцца выразна толькі меншай падпарадкаванасцю касцельнаму апарату. У справах эканоміі ці ролі дзяржавы няма паміж салідарнікамі і посткамуністамі вялікіх разыходжанняў. Таму не варта спадзявацца, што ў найбліжэйшы час паменшыцца кошт абслугоўвання дзяржаўнага апарату і ўтрымання новай шляхты, а тым самым паменшацца ўсялякія падаткі, якія грамадзяне плацяць купляючы ваду, газ, бензін, хлеб, газету, электраэнергію і ўсё астатняе. Будзе добра, калі гэты кошт перастане ўзрастаць. Ужо сёння дасягае ён межаў, за якімі можа быць толькі бананавая рэспубліка.