Прэзідэнт праваслаўных

Яўген МІРАНОВІЧ

Хаця ў Польшчы перамога Аляксандра Кваснеўскага стала вельмі выразнай, на Беласточчыне вынік выбараў ствараў умовы для другога тура, дзе канкурэнтам Кваснеўскага быў бы Кшаклеўскі. Кваснеўскі на Падляшшы атрымаў 44,96% галасоў, другім быў Кшаклеўскі — 22,46%. Тут антыкамуністычныя лозунгі традыцыйна мабілізуюць каталіцкае і праваслаўнае грамадскасці, аднак у „царкоўных” людзей выклікаюць яны адваротныя рэакцыі, чым у „касцельных”. На захадзе былога Беластоцкага ваяводства, у гмінах Крыпна-Касцельнае, Лапы, Туроснь-Касцельная, Сураж, Вышкі, Браньск, Рудка пераможцам стаў Кшаклеўскі, які значна апярэдзіў Кваснеўскага. Напрыклад, у гміне Вышкі набраў ён у тры разы больш галасоў (54,8%), чым прэзідэнт (17,4%). На захадзе былога ваяводства вялікую колькасць галасоў атрымаў таксама лідэр сялянскага руху Яраслаў Каліноўскі. У 11 гмінах былога Ломжынскага ваяводства — тэрыторыі, якая пасля адміністрацыйнай рэформы была далучана да Падляшскага, атрымаў ён найбольшую падтрымку з усіх кандыдатаў. Палякі на Беласточчыне, перш за ўсё галасавалі на Кваснеўскага, аднак мала меншую падтрымку мелі тут Кшаклеўскі і Каліноўскі. На захадзе Падляшскага ваяводства, калі выбаршчыкі не аддавалі галасоў на Кшаклеўскага, тады падтрымвалі Каліноўскага (на вёсках) або Аляхоўскага (у мястэчках). У Браньскай гміне (за выключэннем горада) Кшаклеўскі атрымаў 54,2%, Кваснеўскі — 13,5%, Каліноўскі — 26,7%. У горадзе Браньску месца Каліноўскага заняў Аляхоўскі. Адсотак галасоў лічу тут з улікам толькі 4 успомненых кандыдатаў, з прычыны малазаўважальнай падтрымкі для Валэнсы, Лапушанскага, Корвіна-Мікэ, Лепэра ці Ікановіча.

Сітуацыя пачынае мяняцца з набліжэннем на ўсход, калі ў беластоцкім краявідзе з’яўляюцца цэрквы. У гміне Драгічын трох кандыдатаў атрымала амаль такую ж колькасць галасоў: Каліноўскі — 760, Кшаклеўскі — 744, Кваснеўскі — 750. У падбеластоцкіх мястэчках Харошчы і Васількаве, хаця пераможцам стаў Кваснеўскі (37,5% і 38,2%), зараз за ім быў Кшаклеўскі (35,1% і 33,7%). Трэцяе месца заняў тут Аляхоўскі (20,7% і 24,6%). Падобны адсотак галасоў атрымаўся ў горадзе Сямятычах. У Сямятыцкім павеце, аднак, сярод вяскоўцаў выразным пераможцам стаў Кваснеўскі.

Ва ўсходніх гмінах былога Беластоцкага ваяводства, дзе дамінуе праваслаўнае насельніцтва, правячы прэзідэнт практычна не меў канкурэнцыі. У гміне Белавежа атрымаў ён 79% галасоў, Бельск-Падляшскі — 76,7% (у горадзе — 69,5%), Чаромха — 89,5%, Чыжы — 93,5%, Дубічы-Царкоўныя — 94%, Гарадок — 87,5%, Гайнаўка — 81,5%, Кляшчэлі — 88%, Міхалова — 76%, Мілейчычы — 78%, Нарва — 84%, Нараўка — 90%. У Заблудаве, дзе на папярэдніх прэзідэнцкіх выбарах у 1995 г. мясцовае беларускае насельніцтва звычайна адсутнічала, амаль 70% галасоў атрымаў Валэнса. У гэтым годзе праваслаўныя пайшлі на выбары масава, як пры Народнай Польшчы. Таму Кваснеўскі атрымаў там 53% галасоў. У гмінах з перавагай праваслаўнага насельніцтва выбаршчыкі рашуча галасавалі супраць Кшаклеўскага, якога бачылі выключна як лідэра каталіцкага лагера. У Дубіцкай гміне атрымаў ён толькі 8 галасоў (0,8%), у Чыжоўскай — 16 (1,1%), у Гайнаўскай 40 (1,5%), Кляшчэлеўскай — 76 (4,8%).

Трэба аднак падкрэсліць, што хаця амаль усе праваслаўныя галасавалі на Кваснеўскага, аднак не ўсе католікі аддалі свой голас у падтрымку Кшаклеўскага, Каліноўскага ці іншага кандыдата, заклікаючага да выбараў пры дапамозе лозунга „поляк глосуе на поляка”. Праваслаўныя мелі толькі аднаго кандыдата, католікі — аж дванаццаць. Шмат „касцельных”, не зважаючы на агітацыю сваіх святароў, таксама падтрымала Кваснеўскага. Праваслаўнага электарату на Беласточчыне малавата, каб толькі яго галасамі выйграць выбары. Несумнена аднак, што гэта дастаткова вялікі патэнцыял — каля ста тысяч галасоў — каб яго ігнараваць. Сёння амаль цалкам прыцягнулі яго да сябе палітыкі Саюза левых дэмакратаў, якія на працягу дзесяці гадоў маргіналізавалі канкурэнтныя ім беларускія выбарчыя камітэты. Сёння нават цяжка пісаць пра падзел жыхароў Беласточчыны на беларусаў і палякаў, таму што большасць тых, якія яшчэ нядаўна звалі сябе беларусамі, без ніякага сумнення акрэсліваюць цяпер сябе праваслаўнымі палякамі. Таму рэальнаму стану больш адпавядае разыходжанне палітычных сімпатый паралельна да падзелаў на праваслаўных і католікаў. Выразна таксама відаць, што найбольш уплывовыя палітычныя сілы зацікаўлены існаваннем менавіта такіх падзелаў сярод жыхароў Беласточчыны. Аблягчае ён выдатна палітычную працу на гэтай тэрыторыі.