У Курашаве і Ляневе

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Нашы людзі неверагодна ветлівыя. Аднойчы, на прадвесні, завітаў я быў у Пяшчанікі, каб распытаць пра лёс суседняй калісь вёскі Папоўкі. У час гутаркі маладая жыхарка дома, якая тады вучылася ў Беластоку, размаўляючы са мною ўвесь час па-польску, прынесла мне кнігу Аляксея Карпюка і паказала мне ў ёй усе абзацы, якія маглі б мяне зацікавіць. А малады хлапец прапанаваў завезці мяне на месца Папоўкі трактарам. Калі я адмаўляўся, тлумачачы, што трактар засядзе ў тоўстым падмоклым снезе, ён адказаў мне, што людзі прыедуць і выцягнуць тады яго. Іншым разам стаяў я каля Звяркоў і чакаў дамоўленых асоб. У пэўны момант праехала каля мяне машына, якая зараз жа спынілася, вярнулася да мяне заднім ходам, а з акна паказаўся а. Рыгор Сасна, запрашаючы мяне падвезці. А на Бельшчыне зусім незнаёмыя мне пажылыя людзі першыя віталіся са мною; мабыць, бачачы незнаёмага спадзяваліся мо нейкіх складанасцей...

У Трывежы ўдалося мне адмовіцца ад паездкі, а прадаўшчыца і мужчыны дакладна расказалі, як мне далей ісці.

З Трывежы падаўся я на захад. У Падвежанцы таксама спытаў пра старажылаў і мяне накіравалі ў Вульку. Жанчыны дома не было, пайшла ў царкву ў Курашава. Калі я выйшаў з хаты, пад’ехала да мяне на веласіпедзе тая ж жанчына з Падвежанкі, што раней накіравала ў Вульку, і паведаміла, што прыганула пра старажылкі, якія жывуць у Вежанцы. І зноў уражвае мяне тая ахвярная і бескарысная ветлівасць нашага народа. Вялікае вам дзякуй, усе добрыя людзі!

Вярнуўся я ў Вежанку, пагутарыў з жанчынамі, а сын аднае сказаў мне, што ён мог бы расказаць мне цэлую кніжку. Я адразу і запрапанаваў яму запіс, але ён адмовіўся, тлумачачы, што трэба дагаварыцца на другі тэрмін, бо пры свяце ён ужо крыху выпіў і баіцца каб чаго не забыць або не пераблытаць.

У Курашаве маю ўвагу звярнуў апусцелы, але добра захаваны школьны будынак. Пазней высветлілася, што ён толькі ў гэтым годзе пачынае пуставаць. Уваходзячы на вуліцу, пачуў я з піўнушкі грубую лаянку. Гэта сын курашаўскіх выхадцаў у Беласток безупынна хуліганіць у роднай вёсцы сваіх бацькоў, а спакойныя жыхары вёскі вымушаны часта выклікаць паліцыю.

Зайшоў я да солтыса Васіля Нікалаюка, распытаў пра вёску. Калісь у Курашаве былі 183 хаты, а цяпер будзе бадай 142, у якіх пражывае не больш як 450 душ. У гэтым годзе закрылі школу, у якой вучыліся 43 вучні з Курашава, Вулькі і Каменя. У нулявы і першы класы дужавато дзяцей, а пасля то ніводнага не будзе. Маладых сужонстваў мала, вёска пусцее. Калі будзе такая сельская палітыка, — сказаў Васіль Нікалаюк, — то за 10 гадоў будзе пустка.

З самой гаспадаркі ў Курашаве жыве не больш як 50 гаспадароў. Дзевяць з іх трымаюць па 10 і больш кароў і ад іх цыстэрна малако забірае. А яшчэ каля 90 гаспадароў, разам з пенсіянерамі, дастаўляе малако ў мясцовы пункт скупкі. Ёсць шэсць садаўнікоў, якія маюць па больш як 2 гектары саду; адзін мае 4 га і яшчэ дасаджвае тры. Два гаспадары займаюцца гадоўляй свіней. Чатырох гаспадароў трымае коз; адзін з іх мае 15 і яшчэ хоча павялічыць статак да 30 штук. Трымаюць яшчэ людзі па некалькі авечак.

У вёсцы не больш як 10 коней. Калі згадка пра трактары — няма такога гаспадара, каб не меў; нават пенсіянеры, што поле паздавалі, маюць. Найбольш у вёсцы „трыццатак” і „Владзімірцаў”, некалькі „шасцідзесятак”, 3 „Зэтары”, два „ЮМЗы”. Многа самаходаў — усе маладыя маюць, хаця наракаюць, што кепска.

Адзін гаспадар вырасціў кукурузу на 8 гектарах, адзін меў 2 га фасолі, іншыя сеюць пшаніцу і садзяць буракі.

Усе зямельныя ўгоддзі дрэнажаваны. Калісь, напрыклад, на ўрочышчы Слепатоўка бяда была, людзі тапіліся, а цяпер — супердобра!

Усім ахвотным, нават на калёніях, правялі тэлефоны. І водаправод таксама — яшчэ пракладваюць ва ўрочышчы Гальгота і Выжар. У гэтай справе ёсць пэўныя складанасці — добра было б, каб усім ваду, каб тыя, што яшчэ не маюць яе, сарганізаваліся.

Кавалераў, якія ўжо не пажэняццца — каля дзесяці, а дзевак няма — у горад выходзяць, а на вёску не хочуць.

Аўтобусаў праз вёску мала ездзіць, бо пустыя. Няма аўтобуснай сувязі з гмінай.

Да лекара людзі ездзяць у Новаберазова, бо туды ездзіць аўтобус, і ў Чыжы, бо там тры разы ў тыдзень прымае супердантыстка, вельмі пшыемна.

Калі пакідаў я Курашава, у вёску ўязджала паліцэйская машына з клеткай...

З Курашава накіраваўся я праз Лушчы спапялелымі ад сушы дарогамі ў Лянева. Недзе ў свеце адбываецца цывілізацыйная гонка, а ў Ляневе... Падумаць: адкуль назва вёскі? Пад кастрычніцкім сонейкам грэюцца на лаўцы пенсіянеркі. Заходжу да солтыса Мікалая Кандрацюка, распытваю пра вёску.

Лянева налічвае каля 55 комінаў, пад якімі пражывае каля 100 душ. Ёсць дужо пустых хат. З самой гаспадаркі ўтрымоўваецца тут 8 чалавек; ніхто з іх не займаецца сельскагаспадарчай спецыялізацыяй. І пенсіянеры, якія перапісалі зямлю на дзяцей, абрабляюць яе. А аблагоў поўна.

У вёсцы сямёра школьнікаў і больш не прадбачваецца. Вёска старая, як свет. Моладзі няма, толькі траіх старэйшых бычкоў, якія толькі гной выкідаюць.

У вёсцы 19 трактароў, 5 самаходаў, 4 кані. Свіней вельмі мала, не аплачваецца трымаць. І кароў найчасцей па адной трымаюць. Тыя пенсіянеры, што здалі зямлю, нічога не трымаюць. У Ляневе ёсць пункт прыёму малака. Слаба там плацяць, але каб не тое, то і зусім кароў не было б.

Ёсць такія гаспадары, што не заворваюць зямлі. Няма збыту, няма за што грошай браць. З таго ўсяго некаторыя п’юць.

Да лекара трэба самому даставацца, або клікаць па тэлефоне. У Ляневе ўсяго адзін толькі тэлефон. Тры гады ўжо тэлефанізуюць вёску і нічога! Дырэктар з Гайнаўкі абяцаў, але — нічога...

Праводзіцца вада, войт абяцаў, што мае быць да канца кастрычніка. Да паловы кастрычніка водаправод быў даведзены з Курашава да Лядаў.

У вёсцы працуе крама, вельмі добрая прадаўшчыца ў ёй — калі што трэба, то і вечарам пойдзе. І самаходы штодзень давозяць хлеб, а мяса два разы ў тыдзень. Абы грошы былі...

Недалёка крамы аграмадная абора, а вакол яе шчыльна абгароджаны вялікі пляц. На тым пляцы перад аборай — адна-аднюсенькая авечка...

З Лянева іду ў Кленікі. На раскладзе аўтобусаў, што на прыпынку ў цэнтры вёскі, не відаць таго аўтобуса, якім я збіраюся ехаць у Бельск, хаця ёсць на раскладах з Гайнаўкі ў Бельск і з Бельска у Гайнаўку. Але прыехаў. На вакзале ў Бельску злезла з яго, разам са мною, двое пасажыраў.