Можна жыць без Леніна

Мікола ВАЎРАНЮК

Дзве савецкія рэспублікі ў момант развалу імперыі былі больш-менш на тым самым узроўні. Але літоўцы пайшлі на пабудову нацыянальнай дзяржавы, раскідалі калгасы, парвалі ніці залежнасці ад Масквы і расійскай сыравіны. Помню зіму 1992 года, калі Масква перастала пастаўляць на Літву газ і нафту і літоўскія не асветленыя гарады мерзлі. У Беларусі падсмейваліся з упартых літоўцаў, якія не лічацца з рэаліямі. І ўвесь час паўтаралі, што Беларусь не можа быць поўнасцю самастойнай, бо няма на яе тэрыторыі прыродных рэсурсаў.

Сёння, што? Сярэдняя месячная зарплата ў Літве каля 200 долараў. У гарадах ясна і цёпла. Зямлю той, каму яна трэба, апрацоўвае, а дзяржава не топіць грошай дзеля падтрымкі пры жыцці калгасаў і саўгасаў. Помнікі архітэктуры Вільні аднаўляюцца, сталіца памалу губляе супольныя для ўсіх савецкіх гарадоў шэры колер і пах. Становіцца прыемным еўрапейскім горадам з багатымі крамамі, рэстаранамі, пубамі. Амаль усюды можна плаціць крэдытнай карткай, а банкаматаў у цэнтры Вільні хоць адбаўляй.

І самае галоўнае, славянска-яўрэйская Вільня літуанізуецца на вачах. Калі я быў там першы раз, у 1988 годзе, літоўскае мовы амаль не было чутно. Цяпер у першую чаргу на ёй звернецца да вас кожны сустрэчны: прадаўшчыца ў краме, таксіст, мінак на вуліцы. Яна гучыць у некалькіх праграмах радыё і тэлебачання, навучаюцца на ёй дзеці ў школах і студэнты ва універсітэтах. Нават рэкламы польскага радыё „Znad Wilii” напісаны па-літоўску.

Для параўнання, тыдзень раней жыхары Гродна выказвалі мне — перад камерай — свае мары. Найчасцей чуў такое: зарабляць 70 долараў у месяц. Але, каб мець такія грошы, патрэбныя не абы-якія знаёмствы. Інакш, праца ёсць, але па 15-20 долараў. Розніца між тымі двума гарадамі відочная голым вокам: на вуліцах, у крамах, рэстаранах.

Рэспубліка Беларусь, замест таго, каб стаць нацыянальнай дзяржавай, вярнулася ў савецкія часы. Пагранічнікі з ячменна-капуснымі значкамі на шапках, зялёна-чырвоныя камуністычныя сцягі над дзяржаўнымі будынкамі і аграмадны дзядзя Ленін на Плошчы Тызенгаўза, якога не можна рушыць, бо гэта „архітэктурная каштоўнасць”.

У Вільні на Лукішскай плошчы Ленін яшчэ большы стаяў. Сёння не засталося па ім і следу. І не відаць, каб Вільня па гэтай прычыне штосьці страціла са сваёй прыгажосці. Аказваецца, можна жыць і без Леніна.